Duivels dilemma
Duivels dilemma
Boekindruk:
Peter Bak
Peter Bak, Duivels dilemma De dood van 23
verspreiders van verzetsblad Trouw, Hilversum
2019, ISBN 9789087047900, prijs 19,-.
In augustus 1944 werden in kamp Vught
23 colporteurs van het verzetsblad Trouw
gefusilleerd. Het was, zo is lange tijd aange
nomen, het gevolg van het ultimatum dat
door de Duitse bezetter aan de krant werd
gesteld. Als Trouw voor 9 augustus 1944 zou
stoppen met de uitgave van de krant, zouden
de verspreiders niet worden terechtgesteld.
Trouw week niet voor de Duitse druk en het
gevolg was dat de 23 gijzelaars op 9 en 10
augustus 1944 tegen de muur werden gezet.
Een verschrikkelijke gebeurtenis waarvan de
directe voorgeschiedenis door gebrek aan
voldoende schriftelijke bronnen grotendeels
in nevelen is gehuld en daarom aanleiding
geeft tot verschillende lezingen. Zoals de
schrijver zelf opmerkt: verhalen genoeg,
feiten zijn schaars. Kortom, een ideale
voedingsbodem voor allerhande speculaties.
Eén van de vragen die blijft opduiken is of
de 23 gijzelaars werkelijk zo eensgezind en
vastberaden waren om te sterven voor hun
principes. Of waren ze al ten dode opge
schreven nog voordat de vergadering van de
Trouw-leiding zich over het ultimatum van de
Duitsers kon buigen? Met andere woorden:
was het ultimatum slechts schijn? Het zijn
vragen waarop waarschijnlijk nooit een een
duidig antwoord kan worden gegeven.
Trouw verscheen voor het eerst in februari
1943 en de verspreiding van het blad was
in handen van Wim Speelman. Omdat het
blad in de ogen van de bezetter ophitste
tot geweld, wilde de Sicherheitsdienst (SD)
de distributie ervan te vuur en te zwaard
bestrijden.
Het was de oost-Pruis Erich Gottschalk
die daarmee werd belast. Reeds in 1943
boekte hij succes, toen de Duitse deser
teur Franz Still werd gearresteerd. Omdat
Still na zijn desertie door het Zeeuwse
verzet was geholpen, kende hij zowat alle
namen van Zeeuwen die bij het verzet en
bij Trouw waren betrokken. Onder zware
Duitse druk sloeg hij door en tien Zeeuwse
Trouw-verspreiders werden gearresteerd.
Onder hen bevonden zich de 21-jarige, uit
Zaamslag afkomstige Fré Bakker, die alles
wat hij wist aan zijn Duitse ondervragers
opbiechtte: spionage, pilotenhulp, wapen
bezit en verspreiding van Trouw. Schrijver
Bak: Ten einde het vege lijf te redden biedt
hij Gottschalk aan om hem de topman van
Trouw in Zeeland in handen te spelen: Kees
de Graaff, een huisschilder uit Goes en een
van de aartsvaders van het Zeeuwse verzet.
De Graaff werd in Bergen op Zoom in de
kraag gegrepen en sloeg in de verhoorkamer
door toen Gottschalk dreigde zijn aanstaande
vrouw naar een kamp af te voeren.
De dood van zj verspreiders
van verzetsblad Trouw
Afb. 1. Omslag van het boek.
49
