De provincie Zeeland telde bij de start van
het Koninkrijk, in 1815, nog vele kleine
gemeenten. Totaal 117 gemeenten, sommige
waren echt heel klein. Bijvoorbeeld Gapinge
op Walcheren met 161 inwoners of Kats op
Noord-Beveland met 280 inwoners. Op Zuid-
Beveland waren dat bijvoorbeeld 's-Heer
Hendrikskinderen en 's-Heer Abtskerke.
Afb. 1. Kaart van Zuid-Beveland, Hattinga Atlas van Zeeland, 1753.
(Wikipedia Commons, www.kennisbank-waterbouw.nl.)
Despoten in het klein waren de ambachts
heren. Hun grote invloed kwam bijvoorbeeld
tot uiting toen in 1829 de raad van Ovezande
bezwaar maakte tegen de door de provin
cie voorgestelde fusie met Driewegen. Het
belangrijkste verweer toen was dat beide
gemeenten verschillende ambachtsheren
hadden die bij voordrachten of benoemin
gen, waartoe ze gerechtigd waren, het belang
van het eigen ambacht en de ingezetenen
voorrang zouden geven. Men kon er dus op
rekenen dat hieruit botsingen en onvrede
zouden voorkomen.1'
1848 - 1945
Nadat België zich onder andere vanwege de
autoritaire regeerstijl van Willem I in 1830 al
had losgemaakt van Nederland vonden er in
1848 weer ingrijpende veranderingen plaats.
In verscheidene Europese hoofdsteden braken
opstanden uit, het zogenaamde Revolutiejaar.
Die golf van revoluties begon in februari van
dat jaar in de Franse hoofdstad Parijs, maar
verspreidde zich al snel naar onder andere
Duitsland, Italië en Oostenrijk. Ook in verschil
lende Nederlandse steden braken rellen uit.
Volgens de overlevering schrok Willem II zo
van deze gebeurtenissen, dat hij naar eigen
zeggen in één nacht van zeer conservatief
zeer liberaal was geworden. Om het gevaar
van een revolutie in Nederland af te wenden,
besloot de koning zich niet langer tegen een
liberale grondwetsherziening te verzetten.
Vier jaar eerder was zijn antwoord bij een
verzoek voor herziening van de grondwet: dit
voorstel nooit, al ware het schavot ernaast
geplaatst.2'
Een heel andere lezing van deze omwenteling
spreekt van chantage. Toen na toestemming
van Koningin Beatrix het koninklijk archief
werd ontsloten kwam nieuwe informatie
beschikbaar. Volgens zijn biograaf, Jeroen
van Zanten, was Willem II chantabel. Hij zou
door kompanen van Thorbecke onder druk
zijn gezet om de grondwet aan te passen.
Zo niet, dan zouden ze zijn homoseksuele
gevoelens openbaar maken. Tot dan toe had
hij de personen die met publicaties van zijn
3
