Afb. 3. Matthijs Rottier van den Brink (1829
1908), foto van zijn grafsteen op de begraaf
plaats van Kats. (Foto auteur.)
Een overweging hiervoor zal zijn, dat zijn volwas
sen kinderen in Colijnsplaat en Kats wonen en
werken.
De Witt Hamer trekt veel op met dominee
Overman en leert diens familie goed kennen.
Dit leidt in 1885 tot een huwelijk met dochter
Hendrika Johanna Overman (1853 Kats -1928
Den Haag). Het is haar tweede huwelijk. Eerder,
in 1873, is zij getrouwd met M.J. de Marees van
Swinderen (1849-1886), van wie zij scheidt in
1880. Marees van Swinderen bevindt zich als
links-liberaal, wethouder van Goes, burgemees
ter van Nisse, Driewegen en Ovezande en redac
teur voor de Goessche Courant ook in De Witt
Hamers' netwerk.7' Uit het eerste huwelijk wordt
een zoon, uit het tweede een dochter geboren.8'
De Witt Hamer ziet kans om via dit netwerk aan
dacht te vragen voor de verheffing van de positie
van de arbeiders die naar zijn oordeel via deze
vorm van zelfhulp, namelijk door de vorming van
coöperaties, verbetering in hun situatie konden
brengen (zowel materieel als immaterieel). Hij is
een vooraanstaand lid van de sociaal-liberalen
die actief zijn in Nederland en die de sociale
kwestie op de politieke agenda hebben. Denk
hierbij aan zijn bestuurslidmaatschappen van het
Comité ter bespreking der sociale quaestie en als
voorzitter van het Landelijk Comité van Kies- en
Stemrecht.9' De Witt Hamer voegt de daad bij
het woord en is betrokken bij de oprichting van
al de eerder genoemde coöperaties in Zeeland,
maar ook in Middelburg in 1877 en elders in het
land.10'
Alsof dat nog niet genoeg is, sticht hij het lande
lijke blad De Coöperatie Volksblad (1874), dat in
Goes van de pers rolt en waarvoor hij als hoofd
redacteur werkt. De krant heeft in het Volksblad
een voorganger. Dit eerste blad, dat begint als
orgaan van de Vereeniging van Volksbelangen
in Goes, is een uitgave van drukker J.A. Ross. Hij
heeft zijn bedrijf aan de Ganzepoortstraat op
nummer 16, waar hij tegelijk een boekhandel
heeft.11)
Deze Zeeuwse coöperaties zijn de voorlopers van
vele consumptie- en kredietcoöperaties, maar
zijn vooral belangrijk als voorlopers van de vele
en grote landbouwcoöperaties die later ont
staan.12) Ook voor die op Noord-Beveland. Deze
zien het licht vlak na 1900, zoals de Coöperatieve
vee-verzekeringsmaatschappij Noord-Beveland
(1901), de Coöperatieve Boerenleenbank
Colijnsplaat (1916) en idem te Wissenkerke
(1921), en de Coöperatieve Aankoopvereniging
Noord-Beveland (1935).13)
De oprichting van de coöperatie in Kats
Terug naar het begin in Kats. De plaatselijke
smid Matthijs Rottier van den Brink neemt het
initiatief voor de eerste coöperatieve arbeiders
vereniging in Kats. Hij plaatst een oproep in de
Goessche Courant van 1 januari 1869, waarin
hij meldt dat er reeds zeventig deelnemers zijn
van deze vereniging. De vertrouwenwekkende
voorzitter is dominee Statius George Geertsema
Beckeringh, predikant te Kats.14) In het artikel
legt de sociaal-bewogen smid uit wat de ver
eniging inhoudt en wat de plichten en rechten
van de leden zijn. Er is een kapitaal ingelegd van
100,- en de contributie is 0,10 per week.
Het geld belegt de vereniging bij de spaarbank
van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen,
afdeling Noord-Beveland. Deze spaarbank is in
1864 opgericht door een commissie bestaande
uit onder andere de liberale burgemeester van
Colijnsplaat en Kats J.H. Bybau (getrouwd met
een dochter van ambachtsheer Paardekooper),
34
