Afb. 9. De kolenopslagplaats te Kats, naast Blauw Bootje. Het schuurtje links was de bergplaats. (Uit:
G. de Fouw, Kats in vroeger tijden, p. 47.)
Noten:
1. Ronald Rommes, Voor en door boeren. De opkomst van
het coöperatiewezen in de Nederlandse landbouw voor
de Tweede Wereldoorlog, Hilversum 2014, p. 93-94 en PJ.
Bouman, De geschiedenis van de Zeeuwschen landbouw
en van de Zeeuwsche Landbouw Maatschappij 1843-1943,
Wageningen 1946, p. 203.
2. M.J. de Witt Hamer voert een inventarisatie over de
coöperaties uit voor de Koninklijke Vereniging voor
Staathuishuiskunde in Nederland. Daarover publiceert het
Volksblad op 11 november 1871. In Nederland zijn vier
winkelverenigingen en één voorschotvereniging namelijk in
Zeeland te Goes, een Coöperatieve Voorschot Vereniging
en een Coöperatieve Bouw Vereniging ook te Goes. Ook te
Ellewoutsdijk, 's-Heerenhoek en Kats bestaan arbeiders
verenigingen met coöperatieve elementen. In Zierikzee
(1871) en Middelburg (1877) worden respectievelijk
een coöperatieve bouwvereniging en een coöperatieve
voorschotvereniging opgericht;
Zierikzeese Courant, 23 januari 1872, dat is: De vereniging
tot verschaffing van geschikte woningen voor de werkende
stand te Zierikzee en deze zal op 29 januari aanbesteden de
bouw van vijf woningen onder leiding van architect
M. Couvee;
De statuten van de coöperatieve voorschotverenigingen
van Middelburg zijn opgenomen in: Rommes, p. 85.
3. G. van der Wal, A.L Kort, Goede en goedkope huisvesting.
Goes 1987, p. 10.
G. van der Wal, mr. M.J. de Witt Hamer, sociaal, radicaal
en liberaal, in: Historisch Jaarboek voor Noord- en Zuid-
Beveland (HJNZB), 1986, p. 81-82 en 86.
4. Naast Schulze-Delitzsch neemt Friederich Wilhelm
Raiffeissen (1818-1888), een sociaal christelijk hervormer,
deze coöperatie-ideeën succesvol over. Ook elders in
Europa worden coöperaties gevormd zoals in Frankrijk
door Philippe Bouchez (1795-1882) en Louis Blanc (1813
1882) en in Engeland door Robert Owen (1771-1858), de
in 1843 gestichte Rochdale Society of Equitable Pioneers.
Rommes, p. 64 -67 en 74-75.
5. S. Dudink, Michiel Jacobus de Witt Hamer, in: Biografisch
Woordenboek van het socialisme en de arbeidersbewe
ging, deel8, p. 321-325; Van der Wal, Jaarboek 1986,
p. 71-116.
6. Leendert Abraham Paardekooper (1796-1869) wijnkoper,
ijzerhandelaar en grootgrondbezitter, behoort tot de rijkste
Zeeuwen. Gehuwd in 1816 te Colijnsplaat met Neeltje
Johanna Haringman (1795- 1863). Hun huwelijk blijft
kinderloos. Leendert Abraham is ambachtsheer van Kats,
Tolseinde, Kapelle, Biezelinge en Eversdijk, raadslid en wet
houder te Colijnsplaat vanaf 1825, en burgemeester (1837
1849), dijkgraaf van de Nieuw-Noord-Bevelandpolder
(1827-1857), naamgever, mede-eigenaar en dijkgraaf van
de mede door hem bedijkte Leendert Abraham Polder in
1853.
7. Van der Wal, Jaarboek 1986, p. 76. Redacteur Goessche
Courant: De Amsterdammer, 20 januari 1883.
8. De zoon is geboren in 1874 in hun woning aan de Turfkade
te Goes als Wicher Meinard de Marees van Swinderen
(1874 Goes-Nijmegen 1911). De dochter Petronella
Johanna de Witt Hamer (1886-1958) trouwt in 1911 Pieter
Callenfels (1886-1968) de latere NSB- burgemeester van
Vlissingen en Woerden. Echtscheiding in 1922;
40
