De spinnende aap en de wijze en dwaze
maagden komen niet voor op de Zeeuwse mer
klappen. In de collectie Trimpe en op andere
Zeeuwse merklappen in de Merklappengang
herkennen we als motieven o.a. het stadswa
pen, de stadspoort en de pauw, die staat voor
onsterfelijkheid, waakzaamheid en eeuwige
trouw.
Afb. 3. Detail van een geborduurd hemd
met als motief een vogelbadje.
(Foto Hanna van Boven.)
16
Afb. 4. Stoplap uit 1801 met diverse motieven. (Collectie HMDB, foto Koen van Rooijen.)
17
Onderaan de prachtige merklap zijn tien
vrouwen afgebeeld, wachtend op de komst van
een bruidegom. Het zijn de vijf wijze en de vijf
dwaze maagden uit een bijbelse gelijkenis. De
vijf wijze maagden hebben voor het brandend
houden van hun lamp extra olie meegeno
men. De vijf dwaze maagden hebben dat niet
gedaan. Het wachten duurt lang en de olie
raakt op. Op het laatste moment gaan zij er op
uit om olie te kopen, maar missen daardoor
de komst van de bruidegom en worden niet
meer toegelaten tot het huis. De boodschap is
duidelijk: Ook al duurt het wachten lang, wees
waakzaam, wees voorbereid op de komst van
Christus of het Koninkrijk Gods!
Ook zien we de levensboom, de lopende wolf
die de wreedheid verbeeldt en het hert voor
de zachtmoedigheid. De druivendragers is
een veelvoorkomend motief op Nederlandse
merklappen. Het verwijst naar het verhaal in de
Bijbel waarin twee verspieders terugkeren uit
het land Kanaan, het beloofde land. Zij dragen
een wonderbaarlijke druiventros, mogelijk een
verwijzing naar de aankondiging van de komst
van Christus. Adam en Eva komen veelvuldig
voor, al dan niet met slang of appel.
Een Staatse Leeuw
Hoed u voor te snelle en gemakkelijke interpre
taties want die Staatse Leeuw met zeven pijlen
op een merklap uit de Franse Tijd is in de ogen
van de toeschouwer misschien wel een uiting
van verzet, het ligt eerder voor de hand dat de
maakster alleen maar het overgeleverde motief
herhaalde, zonder daar verder iets mee te
bedoelen. En datzelfde geldt voor de afbeelding
van het Oranjeboompje. Een keuze voor de
verdreven Oranjes? Oorspronkelijk zeker, maar
wellicht nu alleen maar overgenomen van een
voorbeeld. Een huis met een hek (tuun) staat
voor veiligheid, maar kan net zo goed gewoon
een huis zijn of zoals Sjaan zegt: het huis van
hun dromen. Op de merklappen zijn geen of
weinig verwijzingen te vinden naar actuele
gebeurtenissen. Maar dan toch... Op een van
de merklappen uit de collectie Trimpe is een
Eiffeltoren geborduurd, een verwijzing naar de
bouw van de Eiffeltoren ter gelegenheid van de
wereldtentoonstelling in 1889.
Een schenking uit Groningen
Het HMDB heeft in Nederland een uitstekende
naam op het gebied van merklappen en is
onder leiding van merklapconservator Nel van
Leijen en nu Koen van Rooijen en met hulp van
tal van vrijwilligers, uitgegroeid tot een kennis
centrum. In de afgelopen twintig jaar organi
seerde het HMDB regelmatig tentoonstellingen
over merklappen zowel in het museum zelf als
in de Grote Kerk van Goes. Tentoonstellingen
zoals de Merklappen uit Kontich (2010) en
Merklappen uit de Kast (2011) trokken dui
zenden bezoekers. De goede relatie met de
familie Stevan uit Winschoten dateert al uit het
jaar 2012, toen het HMDB een tentoonstelling
organiseerde over Groninger merklappen uit
het Oldambt.
Toen de familie Stevan een groot aantal stukken
uit de collectie aanbood was dat natuurlijk een
hele eer, maar toch moest er wel even over
nagedacht worden of de schenking aanvaard
kon worden. Want het HMDB specialiseert zich
eigenlijk in Zeeuwse merklappen en een schen
king aanvaarden brengt verplichtingen met zich
mee. Elk stuk moet minutieus worden beschre
ven, geregistreerd, versteld, schoongemaakt,
geconserveerd en op de juiste wijze opgeslagen
in het depot. Maar de schenking bood ook de
kans om nieuwe en andere motieven en sym
bolen te laten zien en die wilde het museum
niet laten liggen.
Een schenking uit Zeeland
Het HMDB ontving nog een bijzondere schen
king: een lid van de familie Trimpe schonk
merklappen en geborduurd linnengoed,
eeuwenlang gemaakt en bewaard binnen één
familie. Dat is natuurlijk uniek. Duidelijk is te
zien hoe binnen de familie van moeder op
dochter dezelfde motieven werden overgele
verd. En, ook gebruikt werd op het linnengoed
zelf. Want op één van de twee getoonde linnen
hemden, waarop het jaartal 1756 is te zien, is
op de boordrand hetzelfde vogelbadje gebor
duurd als op de getoonde merklappen. Aan de
hand van initialen en jaartallen op de lappen is
