,*<R,
W
Q -tM
- l cS1 jdm
21
c-dsm
üjooo
61^00
Afb. 2. Plattegrond met daarop aangegeven de in de tekst besproken onderzoeken. 1 is het onder
zoek aan de Markt 17-21 en de Langeviele, 2 is het rioleringsonderzoek aan de Meidam, 3 is het
onderzoek bij de herinrichting van het Oude Plein, 4 is het onderzoek Meidam Slotstraat, 5 is het
onderzoek Meidam Oude Plein, 6 is het onderzoek aan de Slotstraat 7-13 en 7 is het onderzoek aan
de Markt 3-5. (Erfgoed Zeeland, K.-J.R. Kerckhaert.)
De naam zou verwijzen naar een hoger gelegen
gebied in een verder natte of waterrijke omge
ving.1' Aangenomen wordt dat de kern van het
dorp bestond uit een motte met een stenen huis
(later het kasteel van Kruiningen). Waarschijnlijk
lag hierbij ook een lager gelegen neerhof met
enkele houten boerderijen. Het stenen huis en
mogelijk ook de neerhof waren omgracht. Veel
- gedetailleerde - gegevens over dit stenen huis
en zijn neerhof zijn niet bekend.2)
De gracht rondom het kasteel heeft enkele
eeuwen overleefd. Op de kadastrale minuut uit
het begin van de negentiende eeuw is de gracht
rondom het 'stenen huis' nog volledig intact.
Ook ter hoogte van de Meidam is dan een gracht
aanwezig, mogelijk is hier sprake van een derde
gracht, namelijk een die rondom het volledige
dorp gelopen heeft. Verderop is de loop van
deze gracht dan te reconstrueren op basis van
de perceelsgrenzen. Net ten oosten van dit
alles bevond zich de ridderhofstede Voorhout,
gesticht rond het einde van de late middeleeu
wen, in de tweede helft van de veertiende eeuw.
Ook deze hofstede was voorzien van een gracht
die in het begin van de negentiende eeuw nog
zichtbaar was. Zie voor een verbeelding van het
hierboven beschrevene afbeelding 1.
Onderzoek in Kruinigen
In 2003 voerden de bedrijven Archeomedia en
ADC onderzoek uit aan de Markt 17-21 en de
achterliggende Langeviele (afbeelding 2, nr.1).
Zoals verwacht troffen de onderzoekers hierbij
resten van woonhuizen aan daterend uit de
dertiende eeuw tot en met de twintigste eeuw.
Ditzelfde beeld werd ook waargenomen tijdens
het onderzoek aan de Markt 3-5 uitgevoerd
door Artefact!. Bij het onderzoek aan de Markt
17-21 en de Langeviele troffen de archeologen
bovendien sporen aan van de eerder genoemde
dorpsgracht. Deze lag ter hoogte van de
Langeviele (zie afbeelding 3).
20
Afb. 3. Ter hoogte van de Langeviele geeft de letter A de locatie van de gracht aan. (Erfgoed Zeeland,
K.-J.R. Kerckhaert.)
Meer gegevens over de gracht zijn in 2003 niet
verzameld.
Tijdens recentere onderzoeken langs de
Slotstraat (afbeelding 2, nr. 4 en 6) en Meidam
(afbeelding 2 nr. 2) kwamen wel meer gegevens
over de gracht aan het licht. Zo weten we nu dat
de gracht minimaal 12 meter breed was aan de
bovenzijde en op het diepste punt 2,23 meter
diep. Het verloop van de gracht in het onder
zoek van de Meidam en de Slotstraat komt
overeen met de grenzen die staan weergegeven
op het negentiende-eeuwse minuutplan.
Het onderzoek aan het Oude Plein (afbeelding
2, nr. 3) leverde dan weer een zeer interes
sant beeld op over de bewoning. Tot dan toe
dachten we dat de middeleeuwse bebouwing
zich voornamelijk langs de Hoofdstraat en de
markt bevond. Het onderzoek aan het Oude
Plein veranderde dit beeld. Tijdens dit onder
zoek werden verschillende resten van bakste
nen huizen en minimaal twee bestrate paden
aangetroffen.
Om hoeveel huizen het gaat, is niet bekend;
daarvoor was de ontgraving te beperkt. Mogelijk
stond één van de twee paden in verbinding met
de Hoofdstraat. Dit betekent dat niet alleen
langs de Hoofdstraat bewoning aanwezig was,
maar dat zich in de late middeleeuwen ook
ter hoogte van het Oude Plein een woonblok
bevond. Deze woningen zijn tot aan de onder
zijde van de fundering gesloopt om plaats te
maken voor jongere bebouwing, waaronder
een brouwerij die daar in de zeventiende eeuw
is gebouwd. Eén van de funderingen van de
brouwerij rustte op drie grote, bewerkte stenen
(afbeelding 4). Het betreft een deel van een
monumentale stenen trap. Over de precieze her
komst van deze drie stenen kan geen uitsluitsel
worden gegeven, maar ze zijn mogelijk afkom
stig van het voormalige kasteel van Kruiningen.
Ten noorden van dit woonblok (afbeelding 2,
nr. 4 en 5) zijn langs de dorpsgracht twee losse
woningen gevonden, uit de late middeleeuwen
of vroege nieuwe tijd.
