Van Zuidkerke splitsen af Jackenkerke (St.Jacobskerke)Simonskerke, Bries- kerke, v/eIke dorpen resp. in de 15e en 16e eeuw door het v/ater werden ver zwolgen. Van Kerkwerve splitst zich af Duivendijke; van Brij dor peNieuwerkerke (Sch.) en Eikerzee; waarschijnlijk daarna van EikerzeeEllemeet. En Looperskapelle weer van Brijdorpedoch dan eerst in de life eeuw. Van Haamstede splitsen zich verder af: Koudekerke, Serooskerke, Renesse en Noordwelle; en van Noordwelle weer Zuidwelle. In de IZfe eeuw komen er nog enkele parochies bij, doch de massale kerken- stichting is dan voorbij. In de 13e eeuw telde .Schouwen 23 kerken; Duiveland 3 n.l. Ouwerkerk, daar van afgesplitst Nieuwerkerk, en van Nieuwerkerk, Capelle. In de life eeuw volgt een afsplitsing van ZuidkerkeRengerskerke. Nog weer later van Duivendijkede kerk van Brouwershaven. Van ZierikzeeBorrendamme, De parochiestichting is dan voltooid, alleen in nieuwe polders worden dan nog kerken gesticht. Van Dreischorwat een apart eiland was, met een kerk gewijd aan St.Adriaan, is de kerkstichting onbekend. In de 13e eeuw splitst Zonnemaire zich van Dreischor. Van Nieuwerkerk, in de life eeuw, Oosterland; Sir Jansland, waarschijnlijk ook van Nieuwerkerk; en in de 13o eeuw Bruinisse. Aan het hoofd van de kerk stond de pastoor, welke was belast met ziels- zorg, dopen en begraven. Op Schouwen benoemd door ambachtsheer of graaf, in Duivoland door het kapittel, Haamstede, Zuidkerke en Kerkwerve hadden ieder 2 pastoors, Zierikzee, een zoor belangrijke kerk, if pastoors. In de life eeuw zelfs 8 pastoors, hetgeen uniek was voor een parochiekerk. Soms werden hoge geestelijken in de bisschopsstad Utrecht benoemd tot pas toor, van b.v. Ellemeqt, die dan hun ambt lieten waarnemen voor een vice- cureit, welke laatste dan als dorpspastoor zijn functie uitoefende. De pastoorsdotatie ging dan naar Utrecht en de vice-cureit kreeg slechts een klein.gedeelte, zodat hij allerlei bijbaantjes moest hebben zoals no taris, schoolmeester of secretaris van het gerecht. Daarnaast zijn in de parochies kerkmeesters. Zij hebben het beheer over de kerkelijke goederen. Een apart fonds is meestal de kosterij, met aan het hoofd de koster. Dan de kapelaans, geen onderpastoors, zoals tegenwoordig, maar bedienaren van de vicariën, met als taak het lezen van missen op al taren die gesticht zijn door parochianen of anderen ter intentie van over ledenen. Zierikzee telde zeer veel kapelaans i.v.m. de vele, aan heiligen gewijde altaren, in 't bijzonder aan St.Lieven en St.Macharius 2) en in Brouwers haven aan St.Baaf. Dan de zorg voor de armen: de Heilige Geestmeesters, Gasthuizen o.a. in Zierikzee: O.L.Vr.-gasthuiszeer oud (3); Gasthuis v.d. Heilige Drievul digheid, gesticht door Poppe Hayman (4) en het St .Catharijnegasthuis. Ver der een Leprozenhuis (5) on St.Rochuspesthuis (6). Op het land waren gasthuizen in Haamstede: O.L.Vr.gasthuis; Brouwershaven: St.Ewoudsgasthuis en een gasthuis in Bruinisse. Kapellen waren dikwijls voorgangers van parochiekerken en hadden een kapel meester welke de mis las. Eerst.na de vorming van een parochie kon er zielszorg aan verbonden worden. Een aantal kappllen is nimmer uitgegroeid tot parochies. En met name een kapel bij Haamstedeeen kapel bij Renesse in de duinen, waarbij nog enige bewoning was (7); oen kapel in Brouwershaven en één te Schuddebeurs, Een kapel in Viane, een kapel bij Dreischor, gewijd aan St. .Leonard en stadskapellen in Zierikzee. Na het afstoten van de bezittingen van de veraf gelegen abdijen, komen in de 13e eeuw inheemse Cisterciënserinnen zich'vestigen in hot Klooster Bethlehem bij Eikerzee. De Cistersiënser-abdij van Ter Duinen bij Koksijde had in elk geval vóór 1163 bezittingen op het eiland Bommenede. (Tevoren behorend aan de abdij van Echternach) Na de stichting van de dochterabdij van Ter Doest bij Lissewege, overgedaan in 1173.

Tijdschriftenbank Zeeland

Stad en lande | 1972 | | pagina 5