Over de stijl van de Nieuwe kerk wordt niet veel goeds gezegd. Wel
is dit neo-classicistisch monstrum curieus te noemen en heeft enige ver
dienste in ruimtelijk opzicht. Wij veronderstellen dat de generatie uit
het eerste kwart van de 19e eeuw niet veel schoons meer in de restanten
van de oude vervallen bebouwing van haar woonstad zag en iets geheel an
ders verlangde. Toch is het gelukkig, dat het voorstel tot afbraak van
het gebouw van enige malcontenten in de Zierikzeesche Nieuwsbode van
1920 geen gehoor heeft gevonden. De Grote kerk alhier blijft als stijl
product uit de 19e eeuw een curiosum.
Door het dempen van tweederde deel van de oude binnenhaven en de
Schuithaven werd het stadsbeeld sterk gewijzigd. Het eerste deel (Schuit
haven, een gedeelte van de Zwemhaven en het deel van de haven dat thans
Havenplein heet) werd in 1872 en 1873 gedempt en het laatste stuk (het
tegenwoordige Havenpark) in 1891. De noord- en de zuidzijde van de Oude
Haven, die in de Franse Tijd resp. Le Port du Roi^en Q,uai de Marie Louise
hadden geheten, werden door deze demping voor het grootste deel met el
kander verbonden. Enige oude gravures geven ons nog een indruk van de
schoonheid van deze haven met ter weerszijden fraai beboomde kaden en
ter hoogte van de Gasthuiskerk een brede stenen brug. Overigens was deze
verminking in de tijd gezien niet zo vreemd. Men denke eens aan steden
als Rotterdam, waar door aanleg van een spoorweg en bouw van stations
ook grote veranderingen in het stadsbeeld werden aangebracht. Het ge
meentebestuur van Zierikzee wist door havendemping te bezuinigen op de
onderhoudspost der kaden.
Veel huizen in de stad verpauperden en in het bijzonder die op
minder aantrekkelijke plaatsen stonden. Als extreem voorbeeld kan worden
genoemd het pand Meelstraat 17» Begin 17e eeuw woonde daar notaris Ieman
Gillisse Poppe en later zijn dochter Susanna. Midden 18e eeuw werd het
pand bewoond door Gijsbrecht de Jonge, gehuwd met Cornelia de Kanter.
Een eeuw later woonde er de emeritus predikant I.L.de Rochefort en ver
volgens Jane Peule, die er een bordeel hield. Toen Jane, die regelma
tig met enige meisjes in een rijtuig naar Brouwershaven reed, wanneer
daar schepen waren afgemonsterd, het pand in 1874 verliet, werd het
als pakhuis in gebruik genomen.
Evenals elders heeft hex ook hier lang geduurd voordat de burgerij
weer liefde toonde voor haar stadsschoon. Als excuus kan gelden, dat
Zierikzee een verarmd stadsbeeld had gekregen en dat niet alleen het
geld voor herstel ontbrak, maar ook de lieden die voor dat herstel kon
den pleiten.
De eigenaar van het pand Havenplein 19 gaf in 1867 een frappant
staaltje van opzettelijke verminking van een huis. Hij draalde niet de
voorgevel te verkopen. Het woonhuis had niet een gewone gemetselde ge
vel, maar een fraaie zandstenen in laat-gotische stijl. Met enige fan
tasie zou men de zeer verwaarloosde gevel van het zogenaamde "Tempe
lierenhuis" in de Meelstraat Poststraat 2) als kopie daarvan kunnen
zien. Het zandsteen van het pand Havenplein 19 werd met vlugge hand
afgebilct en het puin gebruikt voor het maken van een grotwerk in de
vijver van het buiten "Welgelegen" te Schuddebeurs
Een stukje nieuwbouw, dat de omgeving van de Nieuwe Bogerdstraat
tot op heden een doods aanzien geeft, is de oude school C, die in 1S83
werd gebouwd ter plaatse van een vervallen garancinefabriek en die in
1914 met een verdieping is verhoogd.
Zoals reeds is opgemerkt, veranderde het stadsbeeld weinig, doch
het verarmde zoveel temeer. In dit verband is het begrijpelijk, dat
onder de vaste raadscommissies een Commissie tot Wering van Bouwval
len stond vermeld,
Toen ongeveer een halve eeuw geleden hier nieuwe huizen werden
gebouwd, lag het voor de hand, dat de neo-stijlen een goede kans kregen.
