- 173 -
al bestreed, liet hij de zondaars en de schuldigen onge
deerd".
Een andere getuigenis van Cats' publieke taak op letter
kundig gebied geeft Schotel met het volksversje:
Wilje ware wijsheyt leeren,
Wilje deugt en kennis meêren,
Klimmen daeglicks in beleit,
Vader Cats geeft u bescheyt.
Wat gij weten kunt uit boeken,
Is bij Vader Cats te soecken.
Het versje leert ons, dat het volk in de werken van Cats een
encyclopedie voor het huisgezin heeft gezien. Die boeken
waren bovendien een lust voor het oog, de gebruikte taal
bleek voor vrijwel iedereen verstaanbaar.
Des te bewonderenswaardiger is de openhartigheid waar
mee Cats over zijn persoonlijke aangelegenheden spreekt.
Althans, de dichter lijkt openhartig te zijn. In werkelijk
heid geeft Cats niet meer prijs dan hij zelf toelaatbaar
vindt. Wat hij over zichzelf onthult is niet meer dan de
calvinistische visie op algemeen-menselijke emoties. De
mededelingen over het verlies van zijn vrouw en de gevol
gen daarvan lijken ook alleen op het eerste gezicht intiem.
Cats komt hiermee aanzetten om een al heel zakelijke re
den, vinden we; hij wil praatjes over zijn persoon uit de
wereld helpen door ondubbelzinnig te verklaren dat zijn
gehechtheid aan zijn overleden vrouw hem verhinderd aan
een tweede huwelijk te denken. Hij haast zich mee te delen,
dat hij nooit voor of tijdens zijn huwelijk naar andere vrou
wen verlangd heeft of er andere dan eerbare omgang mee
gehad heeft. In zijn autobiografie zal hij nog beweren, dat
hij in zijn Leidse noch in zijn Franse tijd ooit iets heeft
uitgehaald waarmee hij de omgangskode van toen zou hebben
overschreden.
Moeten we dus de openhartigheid van Cats met een flinke
korrel zout nemen, het is ongetwijfeld de onschatbare his
torische verdienste van Cats geweest, de eerste seksuele
voorlichter te zijn en een huwelijkskonsultatieburo. Hij
heeft baanbrekend werk verricht met zijn Houwelyck en
het vervolg hierop, de Trou-ringh. Durf was er wel voor
nodig, een boek te schrijven waarin de seksualiteit ernstig
besproken werd. Ook toen was het moeilijk om anders
over erotiek te praten dan in het vluchtportiek van grappen
