- 182 -
huisbijbel. De Spiegel lijkt alleen maar een spreekwoor
denverzameling te zijn, maar geeft in aansluiting op het
Houwelyck ook een paar huishoudboekjes op herhalings
oefening: een voorraad spelregels voor de relatie tussen
man en vrouw, een huishoudboekje, een gezondheidsad-
viesboekje met reisgids en een opvoedingsboekje. Deze
huiselijke adviezen ontnemen aan de Spiegel de strakke
struktuur die wij in de andere bundels van Cats juist be
wonderen. Er zijn op de Spiegel konkurrenten gevolgd.
Hooft schreef zijn 'Leeringen van Staat' als een keuze van
citaten, verzameld voor zijn biografie over Hendrik de
Grote en pas uitgegeven in de vijfde druk van dit werk in
1671. Huygens vertaalde een spreukenbundel in zijn
Spaense Wysheit en verwerkte volksspreuken in zijn Snel
dichten-bundels. Maar tegen Cats kon niemand op.
Blijkens de kader struktuur van het werk sluit de Trou-ringh
als novellenbundel niet op goedkope volksboekjes aan maar
op Boccaccio. Cats zou echter Cats niet zijn als hij niet
een heel eigen variant van dit genre gegeven had. Hij
plaatste de verhalen in het raam van een diskussie tussen
twee mannen over allerlei gebruiken en misbruiken van
zijn tijd, kulminerend in een lofzang op Gods huwelijk met
de mensheid. De ongelooflijk knappe kompositie van dit
werk, de rijke afwisseling aan onderwerpen en verschillen
in benadering wekte de grootste bewondering bij tijdgeno
ten en lateren. Het is het omvangrijkste werk van Cats en
tevens zijn hoogtepunt. Geen enkele tijdgenoot durfde de
strijdbijl hiertegen op te nemen. De Trou-ringh is niet
nagevolgd, al waren er wel konver satieboeken met anekdotes.
Ook hebben toneelschrijvers er stof uitgehaald voor toneel
bewerkingen. Dat het boek onvergelijkelijk populair is ge
weest, bewijzen niet alleen de grote hoeveelheid herdruk
ken. Joan de Brune de Jonge licht een tipje van de histori
sche sluier op in een passage uit zijn boek Wetsteen der
vernuften, een verzameling van kluchtige en ernstige anek
dotes uit mondelinge overlevering en soms uit boeken, be
doeld voor dezelfde stand die ook de boeken van Cats kocht:
"Ik hoorde onlangs de boeken van de Heer Raad-Pen
sionaris Cats, de Bijbel des jeugds noemen. Gewis zijn
er honderden van jongelui, dewelke die geschriften
naarstiger doorneuzelen dan zij de heilige bladeren doen.
Ik vond onlangs een snedige Joffrouw in de Trouring
bezig, en juist viel het zo uit, dat ons de plaats in han-
