-130-
STAD EN LANDE
EXCURSIE NAAR HAARLEM, 8 JUNI 1985
Ontstaan en groei van Haarlem
Haarlem is na Dordrecht de oudste stad van Holland. Het
verkreeg in 1245 stadsrechten van graaf Willem II.
Haarlem is ontstaan op een plaats waar de vaarroute over
het Spaarne dicht bij de weg over de oude strandwal kwam.
Deze strandwal liep van het huidige voorburg met onderbre
kingen langs het lage Hollandse veengebied tot voorbij
Alkmaar. Aan de andere kant lagen de minder aantrekkelijke
hoge zgn. jonge duinen.
De naam Bakenes in een scherpe binnenbocht (nes) van het
Spaarne vlak bij het open Y, herinnert nog aan een gemar
keerde versterking van de graaf aldaar. Voordien was op
die plek al een vissers-nederzetting. Het zwaartepunt is
later iets verschoven naar de wat hoger gelegen strandwal
(met thans o.a. de Grote Houtstraat). Hier lag 't Sant,
een dorp met vruchtbare gronden er om heen. De Beek, een
gegraven afwatering van de duinen (Brouwersvaart) naar het
Spaarne stroomde er dwars doorheen.
De naam Haralem komt in de tiende eeuw voor het eerst voor,
op een document van het bisdom Utrecht. Vermoedelijk komt
deze naam van het oud-germaanse Harulahem, woonplaats op
een zandrug.
Ter verdediging tegen o.m. de West-Friezen werd achter de
oudste grafelijke nederzetting de rechte Bakenessergracht
gegraven (zie nr. 4 op de plattegrond van de aankondiging)
Nadat omstreeks 1250 de graaf echter in 't Sant, aan de
huidige Grote Markt, een nieuwe hof had laten bouwen (het
latere stadhuis)werd deze gracht een deel van de verde
diging rond dit nieuwere Haarlem. Deze werd verder gevormd
door Spaarne, Oude Gracht, Nassaulaan en Nassaustraat/Rid-
derstraat.
Omstreeks 1360 werd Bakenes binnen de groeiende stad ge
trokken, nadat in 1355 al aan de overkant van het Spaarne
een vergroting tot aan de Burgwal tot stand gebracht was.
Nog in de 14e eeuw werd dat deel vergroot tot aan de Heren
en Papentorenvest. Verdere uitbreiding vond vervolgens
plaats naar het zuiden en westen (Kampervest, Raamvest,
Wilhelminastraat, Nieuwe Gracht)
