- 312 -
EXCURSIE NAAR s-HERTOGENBOSCH OP 9 MEI
De stad
Den Bosch herdacht in 1985 z'n 800-jarig bestaan. In 1185
kreeg het stadsrechten van de hertog van Brabant.
Het was door z'n ligging een strategisch punt, op een knoop
punt van wegen en ook per schip goed bereikbaar. De Dommel
en de Aa kwamen er samen in de Dieze die het met de Maas ver
bond. Deze riviertjes stroomden oorspronkelijk door een del
tagebiedje, met daarin een zandrug van dezelfde geologische
oorsprong als de Drunense duinen. Vanouds woonden op die
voor overstroming veilige rug al mensen vanwege de vrucht
bare klei er om heen. Er ontstonden in de 9e en 10e eeuw
buurtschappen als Empel, Orthen en Vught, maar volgens ar
cheologen waren er al in de Romeinse tijd en zelfs nog eer
der agrarische nederzettingen.
De hertog, Hendrik I, bezat in de buurt ook bossen voor de
jacht. De ligging in het grensgebied met Gelre en Holland
was aanleiding allerlei voorrechten te verlenen, om de
nederzetting te versterken. Omstreeks 1200 had 1s-Hertogen-
bosch naar schatting zo'n 2000 inwoners. Toen werd de eer
ste omwalling aangelegd vlak om de bebouwing rond de markt.
De typische driehoekige vorm van 1s-Hertogenbosch en van
het marktplein komt voort uit de samenkomst van Dommel en
Aa en van de wegen uit het noorden (Orthen)oosten (Hint
ham) en zuidoosten (Vught)De jonge stad ontwikkelt zich
in de 13e eeuw door de privileges voorspoedig tot een be
langrijk handelscentrum. Er is veel lakenindustrie. Langs
de toegangswegen en de diverse waterlopen komen uitbrei
dingen, bijv. het Uilenburgkwartier langs de Vughterstroom.
In 1318 begint de aanleg van een veel grotere omwalling die
alle tot dan toe gebouwde "buitenwijken" binnen de stad brengt.
Dit wordt de driehoeksvorm tussen Dommel (St. Janssingel)
Aa en ZuidwalDe waterlopen in de stad worden de Binnen-
dieze, ten dele overwelfd. Grote delen zijn dan nog onbe
bouwd, die later nogal onregelmatig worden opgevuld. In
1330 start de bouw van de St. Janskathedraal. Andere kerken
en kloosters volgen.