De perceelsnaam „Hoge Zaal" bij de hofstede „De Berg" onder Noordwelle Restant van het hofstelsel uit de Middeleeuwen? Onder de door de veldnamencommissie van „Stad en lande" in de omgeving van Noordwelle verzamelde perceelsnamen komt enkele keren de naam „Hoge Zaal", maar dan als „Saai" geschreven, voor. De naam voert ons terug naar een ver verleden, naar het hofstelsel uit de vroege Middeleeuwen. Het hofstelsel In deze periode was het geldverkeer zwak ontwikkeld. De benodigde levensmiddelen produceerde men in hoofdzaak zelf. De grote heren, zoals de keizer, de koning, de graven, bisschoppen en andere hoge heren, hadden een uitgebreide hofhouding. Ook in de abdijen waren veel mensen geconcentreerd. Om al deze mensen te onderhouden waren er grote hoeveelheden levensmiddelen en ook veel kleding, brandstof enz. nodig. Een markt om deze grote hoeveelheden aan te kopen, was er nog niet. Men zorgde dus zelf voor de productie. Hiertoe had men in verschillende streken „hoven", in de akkerbouwgebieden voor de productie van graan, in de weidegebieden voor boter, vlees, huiden, in de wijnbouwgebieden voor wijn, enz. Gebieden met veel schorren leverden schapenwol, veengrond langs de kusten brandstof en zout, om ook maar enkele Zeeuwse specialiteiten te noemen. Deze producten werden op de hoven zelf voortgebracht of verzameld van omliggende bedrijven en naar de woonplaatsen van de heren vervoerd. Ook kwamen de heren wel zelf met hun hofhouding naar hun hoven toe. Er was voor hen woonruimte gereserveerd in de herenhoeve. „Ze trokken rond met hun hofhouding, het land kaalvretend als sprinkhanen" zoals wordt opgemerkt door de landbouwhistoricus Slicher van Bath (Noten 1 en 2). Deze hoven uit het hofstelsel, ook wel domeinen genoemd (3), bestonden uit twee gedeelten: het herenhuis, oorspronkelijk curtis casa of sala genoemd, met het bijbehorende akkerland, het saalland dat door de heer zelf werd geëxploiteerd met behulp van slaven en horigen, en het deel dat aan boeren was uitgegeven en tenure werd genoemd, een soort pachtland met verplichting om ook op het herenhuis en het saalland te werken. Hier komt dus onze perceelsnaam „Hoge Zaal" naar voren. Perceelsnaam de Hoge Zaal bij Noordwelle Zou op één van de percelen met deze naam bij Noordwelle een herenhof of saai hebben gestaan? Zou de heer in deze "zaal" zijn ontvangsten en feesten hebben gehouden en ook hier recht hebben gesproken, zoals dat in de Ridderzaal in 's- Gravenhage in vroegere tijden door de graven van Holland en Zeeland gebeurde? Het heeft er alle schijn van. Op de luchtfoto (fig. 1) is te zien dat het grootste perceel met de naam „Hoge Zaal", rechtsboven op deze foto, en precies in het Fig. 1. Luchtfoto van het gebied Noordwelle uit 1944/45, archief Stichting voor Bodemkartering Wageningen. Links onder hofstede Lockershof, rechts onder Zeelandia, links boven hofstede „de Berg" aan de vroegere trambaan. De vroegere kasteelberg vliedbergtekent zich hiernaast af als een rond perceeltje met gracht. Helemaal rechts boven op de foto is een opvallend hoog gelegen perceel zichtbaar; dit heeft de naam „Hoge Zaal". 36

Tijdschriftenbank Zeeland

Stad en lande | 1989 | | pagina 14