De perceelsnaam „Hoge Zaal"
bij de hofstede „De Berg" onder Noordwelle
Restant van het hofstelsel uit de
Middeleeuwen?
Onder de door de veldnamencommissie van
„Stad en lande" in de omgeving van
Noordwelle verzamelde perceelsnamen
komt enkele keren de naam „Hoge Zaal",
maar dan als „Saai" geschreven, voor.
De naam voert ons terug naar een ver
verleden, naar het hofstelsel uit de vroege
Middeleeuwen.
Het hofstelsel
In deze periode was het geldverkeer zwak
ontwikkeld. De benodigde levensmiddelen
produceerde men in hoofdzaak zelf. De
grote heren, zoals de keizer, de koning, de
graven, bisschoppen en andere hoge heren,
hadden een uitgebreide hofhouding.
Ook in de abdijen waren veel mensen
geconcentreerd. Om al deze mensen te
onderhouden waren er grote hoeveelheden
levensmiddelen en ook veel kleding,
brandstof enz. nodig. Een markt om deze
grote hoeveelheden aan te kopen, was er
nog niet. Men zorgde dus zelf voor de
productie. Hiertoe had men in verschillende
streken „hoven", in de akkerbouwgebieden
voor de productie van graan, in de
weidegebieden voor boter, vlees, huiden, in
de wijnbouwgebieden voor wijn, enz.
Gebieden met veel schorren leverden
schapenwol, veengrond langs de kusten
brandstof en zout, om ook maar enkele
Zeeuwse specialiteiten te noemen. Deze
producten werden op de hoven zelf
voortgebracht of verzameld van omliggende
bedrijven en naar de woonplaatsen van de
heren vervoerd. Ook kwamen de heren wel
zelf met hun hofhouding naar hun hoven
toe. Er was voor hen woonruimte
gereserveerd in de herenhoeve. „Ze trokken
rond met hun hofhouding, het land
kaalvretend als sprinkhanen" zoals wordt
opgemerkt door de landbouwhistoricus
Slicher van Bath (Noten 1 en 2).
Deze hoven uit het hofstelsel, ook wel
domeinen genoemd (3), bestonden uit twee
gedeelten: het herenhuis, oorspronkelijk
curtis casa of sala genoemd, met het
bijbehorende akkerland, het saalland dat
door de heer zelf werd geëxploiteerd met
behulp van slaven en horigen, en het deel
dat aan boeren was uitgegeven en tenure
werd genoemd, een soort pachtland met
verplichting om ook op het herenhuis en
het saalland te werken. Hier komt dus onze
perceelsnaam „Hoge Zaal" naar voren.
Perceelsnaam de Hoge Zaal bij Noordwelle
Zou op één van de percelen met deze naam
bij Noordwelle een herenhof of saai
hebben gestaan? Zou de heer in deze
"zaal" zijn ontvangsten en feesten hebben
gehouden en ook hier recht hebben
gesproken, zoals dat in de Ridderzaal in 's-
Gravenhage in vroegere tijden door de
graven van Holland en Zeeland gebeurde?
Het heeft er alle schijn van.
Op de luchtfoto (fig. 1) is te zien dat het
grootste perceel met de naam „Hoge Zaal",
rechtsboven op deze foto, en precies in het
Fig. 1. Luchtfoto van het gebied Noordwelle uit 1944/45, archief Stichting voor
Bodemkartering Wageningen.
Links onder hofstede Lockershof, rechts onder Zeelandia, links boven hofstede „de Berg"
aan de vroegere trambaan. De vroegere kasteelberg vliedbergtekent zich hiernaast af als
een rond perceeltje met gracht.
Helemaal rechts boven op de foto is een opvallend hoog gelegen perceel zichtbaar; dit
heeft de naam „Hoge Zaal".
36