De negende eeuwse ronde burchten
VIJF UNIEKE MONUMENTEN IN DE PROVINCIE ZEELAND:
een lezing door de provinciaal archeoloog, drs. R. M. van Heeringen,
gehouden op 15 november 1991
Op diverse plaatsen langs de kust vanaf
Noord-Frankrijk zijn dergelijke burchten te
vinden. Van sommige zijn alleen wat
scherven of verwijzingen in kronieken te
vinden.
Ook in Denemarken, op de eilanden bijv.
bij Trelleborg op Seeland, zijn burchten.
Evenzo in Jutland bij Hobro (Fürkat),
waar een groot deel van het terrein is
opgegraven en de ringwal is
gereconstrueerd. Er zijn resten van grote,
bootvormige huizen gevonden. Deze
burchten in Denemarken dateren van
omstreeks het jaar 1000.
Zeeland heeft maar liefst vijf van deze
volksburchten in de provincie. Ze zijn
ouder dan de Deense, want hier dateren ze
uit de negende eeuw, rond 800. In die tijd
zag Zeeland er heel anders uit dan nu: na
de Romeinse tijd werd dit gebied getroffen
door overstromingen, met hier en daar wat
hoger opgeslibde gronden en strandwallen
langs de kust. Daar vestigden zich in de
achtste of negende eeuw de eerste
bewoners, ze kwamen van de hogere
zandgronden in het zuiden. In het hoger
opgeslibde land werden kleine heuveltjes
opgericht om naar toe te vluchten bij hoog
water.
Bij de duinen kwamen de eerste
nederzettingen. Een belangrijke handelsstad
werd Villa Walacria bij Domburg. Deze
plaats is grotendeels in de zee verdwenen,
maar soms worden nog vondsten ervan
gedaan. Bij deze handelsnederzetting kwam
ook een burcht, de Duneburcht, de
volksburcht van Domburg. Lange tijd was
het niet geheel duidelijk waar deze precies
had gelegen, maar vorige zomer kon er
gegraven worden bij de aanleg van een huis
en op het terrein van het Badhotel. Daar
werd een aarden wal van plaggen
gevonden, de buitenrand van de vroegere
burcht. Er werden sporen van palen op de
wal gevonden. Tevens een kruisvormig
wegenstelsel in de burcht en een houten
goot, die voor de afwatering diende. Onder
de wal kwam op 4 meter diepte in het
duinzand een skelet van een man te
voorschijn, die ze „Harald" hebben
genoemd. De doorsnede van de ringwal
kon worden vastgesteld op 267 meter.
Bij de herinrichting van het eertijds
rustieke abdijplein in Middelburg konden
de archeologen eens een kijkje eronder
nemen. Bij de Balanspoort vonden ze een
aarden wal, die regelmatig opgebouwd was
uit kleiplaggen, en de binnenzijde van een
vroegmiddeleeuse burcht. Alles is
gedocumenteerd, maar helaas daarna
geëgaliseerd, zodat er van het
bodemarchief weinig meer over is.
Ir. Trimpe Burger heeft indertijd onderzoek
gedaan naar de onbebouwde burcht van
Souburg, waar hij paalrestanten en
overblijfselen van woningen in het
binnenste van de burcht vond. De
woningen waren van later datum dan de
aarden ringwal.
Van de burcht van Oostburg in Zeeuws-
Vlaanderen is alleen op de plattegrond van
Jacob van Deventer (de zestiende eeuwse
cartograaf) een cirkel te zien, verder is er
weinig over bekend.
De meest gave en meest authentieke burcht
uit de negende eeuw bevindt zich bij Burgh
op Schouwen-Duiveland stelde Van
Heeringen. In 1981 is er uitgebreid
onderzoek in en om de volksburcht van
Burgh verricht, omdat de oude
begraafplaats uitgebreid moest worden. Nu
bestaan er plannen tot herinrichting en
reconstructie van de burcht, op historisch
verantwoorde wijze. In de oude school van
341