Nieuwe boeken
Architectuur en stedebouw in Zeeland 1850 -
1945, drs. Berit Sens.
Na de van ouds bekende monumenten uit vroe
ger eeuwen als kerken, stadspoorten en molens,
stadhuizen en patriciërswoningen: krijgen thans
de zgn. jongere monumenten algemeen meer
aandacht.
In bovengenoemde periode 1850 - 1945 zijn
veel fraaie staaltjes van bouwkunst tot stand
gebracht. Men zocht naar nieuwe vormen en er
kwamen bovendien nieuwe materialen zoals
ijzer en beton beschikbaar. Ook moest vorm
worden gegeven aan een nieuw type gebouwen
zoals fabrieken en stations.
In het begin van de vorige eeuw ontstonden
eerst de zgn. neo - stijlen: het neo - classicisme
dat op de klassieke Griekse tempels teruggreep
(denk aan de Nieuwe kerk in Zierikzee. 1835 -
1848) met daarvan afgeleid de Waterstaatstijl
tot rond 1870; daarna het eclecticisme waarbij
onderdelen uit verschillende stijlen werden
gekozen; de neo - gotiek die de gotische spits
boog weer toepaste (Cuypers); de neo - renais
sance die teruggreep op de Italiaanse, Franse of
Nederlandse renaissance - bouwkunst uit de 15e
- 17e eeuw; al deze stijlen tot rond 1900. Zo ook
de Chaletstijl, met overstekende kap met hout
snijwerk, geïnspireerd op de bouw in Zwitser
land.
Omstreeks 1890 kwam de Jugendstil (Art
Nouveau), als reactie op de neo - stijlen, met
veel gestileerde bloemen en planten als versie
ring. Parallel hieraan het rationalisme (Berlage),
met juist weinig ornamenten. Na de eerste
wereldoorlog de Amsterdamse school, met veel
baksteen; het Nieuwe bouwen (functioneel, met
betonskelet en stalen ramen, geen ornamenten)
en de Delftse school (eenvoudig, baksteen
ambachtelijk verwerkt, grote pannendaken).
De schrijfster toont ons in haar boek heel ntooie
voorbeelden uit al deze stijlen. Toch ligt de na
druk niet op de architectuur. Voor selectie was
daarnaast ook een zekere historische waarde
van belang. De bouwwerken konden bijv.
aan een locale ontwikkeling zijn verbonden, of
een bijzondere functie hebben (gehad). Het
boek bevat een keuze uit de 5300 objecten uit
het Monumenten Inventarisatie Project dat de
provincie sinds 1988 uitvoerde. Daar horen ook
gebieden met een bijzondere waarde toe,
Het eerste Schouwse stoomgemaal werd in 1877 in gebruik genomen, (foto uit 1922).
422
