Brussel, excursie 14 mei a.s.
Ontstaan en groei
Brussel is van oorsprong een nederzetting aan
de rivier de Zenne. Zo tegen het jaar 700 zou de
Franse prediker Géry (Gorik) op een eilandje
daarin begonnen zijn het Christendom te ver
kondigen. De straat met zijn naam in het cent
rum herinnert daar nog aan. Al veel eerder was
er in de omgeving bewoning. Afgezien van
bewijzen daarvan uit de Steentijd was er in de
Romeinse tijd een wegenknooppunt bij Asse,
ca. 10 km. westelijker.De naam Brussel laat
zich verklaren uit de woorden broek (drassig
land) en sele (woonplaats). De eerste vermel
ding in een oorkonde luidt nl. Bruocsella (966).
Kort na dit jaar laat de hertog van Neder-
Lotharingen er een burcht bouwen, terwijl er
ook een kapel komt. gewijd aan St. Gorik.
Van een handelsdorp, gelegen in een uitgestrekt
vruchtbaar landbouwgebied, aan de weg van
Keulen naai' Vlaanderen via Maastricht en Asse,
groeit het dan geleidelijk tot een stadje.
Ter plaatse van de huidige St. Michielskathe-
draal (voorheen St. Goedele) wordt nog vóór
het jaar 1000 een romaans kerkje gebouwd.
Met de bouw van een nieuwe vesting op de
Koudenberg kort daarna begint al vroeg de ont
wikkeling van de bovenstad. Daar gaat de
Kerkelijke en bestuurlijke klasse wonen.
Een mooi zicht over de Zennevallei, waar de
haven is en de handels- en doorvoeraktiviteiten
plaats vinden met alles wat er bij hoort. Daar is
ook de nijverheid (laken). Een marktplein ont
staat aan de oostkant van de Zenne. Tussen
1060 en 1100 komt er een omwalling en zo
wordt Brussel een stadje.
In de 12e eeuw wordt Brussel residentie van de
graven van de toen al belangrijke handelsstad
Leuven, die later hertogen van Brabant werden.
Ze bouwen hun paleis op de Koudenberg.
Onder hertog Hendrik I van Brabant wordt
begin 13e eeuw de bouw van de huidige St. Mi
chielskerk gestart. Hertog Jan 1 (gestorven
1312) heeft in die kerk een graftombe. De herto
gen met hun uitgebreide hofhouding verblijven
geregeld in Brussel. De welvaart neemt er toe.
er vestigen zich goudsmeden, leerbewerkers, ta
pijtwevers e.d. De stad groeit en brengt omlig
gende dorpen als Anderlecht, Laken en Schaar
beek onder z'n gezag. Er wordt ook een nieuwe
ommuring gebouwd (1357 - 1379), zeer ruim,
+8 km. lang en 480 ha. omvattend, tot in de vo
rige eeuw toereikend. De huidige vijfhoekige
vorm ontstaat (de "kleine ring"). De Hallepoort
in de zuidpunt is het enige overblijfsel daarvan.
In 1406 komt Brabant, na het overlijden van de
laatste hertogin, onder Bourgondisch gezag.
Brussel wordt belangrijker als bestuurscentrum.
Zo wordt er een Rekenkamer gevestigd voor
Brabant en Limburg, later ook voor Holland en
Zeeland (1463).
Brussel wordt in 1531 de feitelijke hoofdstad
van de (Spaanse) Nederlanden, na een bestuur
lijke reorganisatie door Karei V. De landvoog
des Maria van Hongarije vestigt er zich. bijge
staan door een drietal regeringsraden.
Ook wordt Brussel het bestuurlijke centrum van
het hertogdom Brabant zelf, met o. a. het
hoogste rechtscollege en de statenvergadering.
Maar in 1566 komt er verzet tegen het Spaanse
gezag en de beeldenstorm. Philips II benoemt
de hertog van Alva tot landvoogd om orde op
zaken te stellen. Op de Grote Markt worden in
1568 de graven Egmont en Hoorne onthoofd.
De afscheiding van de Noordelijke Nederlanden
daarna doet de ontwikkeling van Brussel stag
neren. Daarbij komen de oorlogen tegen de
Franse koning Lodewijk XIV in de periode
1667 - 1713. Deze verslinden niet alleen veel
geld. maar in 1695 wordt de hele binnenstad in
brand geschoten door maarschalk de Villeroi.
Vier duizend huizen worden vernield, ook veel
adellijke. Het oude hertogelijk paleis op de
Koudenberg blijft gespaard, maar brandt in
1731 af. Op de Grote Markt herrijzen de gilde-
huizen direkt al in nieuwe glorie. In 1713
komen de Zuid - Nederlanden onder Oostenrijks
gezag. Landvoogd Karei van Lotharingen laat
de bovenstad binnen de omwalling vol bouwen
in classicistische stijl (Koningsplein, Park van
Brussel). Stadsarchitekt Fisco ontwerpt o. a. de
huizen aan het Martelaarsplein in het noorden
van de binnenstad.
467
