Het hofje in de Manhuisstraat Nee, niet het nieuwe appartementencomplex "de Veste" in die Zierikzeese straat. Bedoeld wordt het door Stad en Lande in de zestiger jaren gerestaureerde en vroeger veel grotere oude St. Anthonishofje op nr. 7. Samen met de "kazerne" op nr. 32, die bij de bouw van "de Veste" gelukkig gespaard gebleven en hersteld is, hoort het hofje tot de belangrijke historische overblijfselen van monumentenstad Zierikzee. Vroeger heette de straat St. Anthonisstraat. zoals o. a. nog vermeld staat in de kadastrale atlas van Zierikzee van 1832. De huidige naam komt van het Oudemannenhuis dat naast het hofje in 1585 werd gesticht. Ter plaatse daarvan staat nu een rijtje huizen met ijzeren hek, de nrs. 13 t/m 21 uit het begin van deze eeuw. Daar tegenover stond op de plek van het afge broken prof. Zeemanlyceum de Latijnse school, met later nog de Franse school er naast. Zie het afgebeelde atlas-gedeelte. Het hofje bestond in 1832 nog slechts uit de nrs. 109 en 110. Veel leerlingen van het lyceum of de vroegere HBS zullen achteloos voorbijgegaan zijn aan de openstaande deur van het pad naar het achteraf gelegen St. Anthonishofje. De vroegere directeur van de HBS, dr. J. J. Westendorp Boerma. voorzitter van Stad en Lande, trok zich na de watersnood van 1953 het lot van het zeer vervallen en onbewoonbaar verklaarde hofje aan en zorgde voor aankoop en restauratie door Stad en Lande. In het vervolg wordt hierop teruggekomen. Het St. Anthonishofje dateert van omstreeks 1500 en was bestemd voor bewoning door armen. De straat heette toen 's Heer Diricxwerf, naar het erf van een zeker Dirk. In 1532 wordt het hofje voor het eerst genoemd, in een testa ment van de vrouw van ntr. Pieter Spaenjaert Lievensz., medicus en schepen van Zierikzee. Zij schenkt een toelage aan "elck arme rnenssc- ke in Sint Anthuenis huys". Wat later staat het hofje met een torentje ingetekend op de kaart van Jacob van Deventer. Van torentjes zijn op die kaart overigens o. a. ook voorzien het Sint Jacobshofje aan de Vismarkt en alle kloosters (zo'n zes in getal). Het hofje was vroeger veel groter dan het huidi ge restant. In 1587 bleek het volgens de raads- notulen van de stad erg vervallen. Voor herstel en verder onderhoud werd toen besloten daar voor de inkomsten van o. a. Korenkopers- en Tappersgilde te gebruiken. Deze gilden hadden St. Anthonis en Maria tot beschermheiligen. De kamertjes van het huis konden door de gil den worden toegewezen aan behoeftige leden. In 1599 werd voor 8 pond Vlaams (a zes gul den) een kamer verkocht "met gebruick van bleyckhoff, secreethuys ende back". Een eeuw later werd het hofje kleiner doordat voor 3 pond VI. per jaar het gebruik werd toegestaan van een kamer en een deel van het erf aan pensiona ris (advocaat) Kemp, heer van Kraaienstein. Verder mocht de bewoner van het naastliggen de huis "de Zoutkeet" (Poststraat 33) tegen erfpacht twee kamertjes tot stalling inrichten. Korenkopers- en Tappersgilden kregen zodoen de geld binnen. Zij ontvingen bovendien jaar lijks 3,- van een Poststraatbewoner om water van diens huis over het erf van het hofje te laten lopen en 0,60 voor het gebruik van een plaats je op het hofje. De Waalse gemeente huurt mid den 18e eeuw voor 6,- per jaar een kamertje om er turf voor haar armen in op te slaan. De bewoners zijn dan "oude of gebrekkige vrouwen of bejaarde dochters". De exploitatie blijft een zorg. De gilden vragen in 1792 aan de raad van Zierikzee de twee res terende huisjes te mogen verkopen. Dit wordt toegestaan omdat ze over (te) weinig middelen beschikken. Er wordt bij vermeld dat bij verhu ring de huur niet altijd ontvangen werd en de huizen door de huurders vaak slecht bewoond en beschadigd werden en daardoor achteruit gingen. Ze zijn om onbekende redenen toen niet ver kocht en staan in 1807 nog op naam van de Tappers- en Korenkopers "nering" (de gilden waren in de franse tijd immers opgeheven). In 1832 blijken de huisjes volgens de kadastrale atlas op naam van de gemeente te staan. Volgens een raadsbesluit kwam in 1854 het Luthers diaconie-armbestuur in het bezit van het Sint Anthonishofje. Armen van die gezindte kwamen er in te wonen. De geschiedenis her- 7

Tijdschriftenbank Zeeland

Stad en lande | 1996 | | pagina 9