Het hofje in de Manhuisstraat
Nee, niet het nieuwe appartementencomplex
"de Veste" in die Zierikzeese straat. Bedoeld
wordt het door Stad en Lande in de zestiger
jaren gerestaureerde en vroeger veel grotere
oude St. Anthonishofje op nr. 7. Samen met de
"kazerne" op nr. 32, die bij de bouw van "de
Veste" gelukkig gespaard gebleven en hersteld
is, hoort het hofje tot de belangrijke historische
overblijfselen van monumentenstad Zierikzee.
Vroeger heette de straat St. Anthonisstraat.
zoals o. a. nog vermeld staat in de kadastrale
atlas van Zierikzee van 1832. De huidige naam
komt van het Oudemannenhuis dat naast het
hofje in 1585 werd gesticht. Ter plaatse daarvan
staat nu een rijtje huizen met ijzeren hek, de
nrs. 13 t/m 21 uit het begin van deze eeuw.
Daar tegenover stond op de plek van het afge
broken prof. Zeemanlyceum de Latijnse school,
met later nog de Franse school er naast. Zie het
afgebeelde atlas-gedeelte. Het hofje bestond in
1832 nog slechts uit de nrs. 109 en 110.
Veel leerlingen van het lyceum of de vroegere
HBS zullen achteloos voorbijgegaan zijn aan de
openstaande deur van het pad naar het achteraf
gelegen St. Anthonishofje. De vroegere
directeur van de HBS, dr. J. J. Westendorp
Boerma. voorzitter van Stad en Lande, trok zich
na de watersnood van 1953 het lot van het zeer
vervallen en onbewoonbaar verklaarde hofje
aan en zorgde voor aankoop en restauratie door
Stad en Lande. In het vervolg wordt hierop
teruggekomen.
Het St. Anthonishofje dateert van omstreeks
1500 en was bestemd voor bewoning door
armen. De straat heette toen 's Heer Diricxwerf,
naar het erf van een zeker Dirk. In 1532 wordt
het hofje voor het eerst genoemd, in een testa
ment van de vrouw van ntr. Pieter Spaenjaert
Lievensz., medicus en schepen van Zierikzee.
Zij schenkt een toelage aan "elck arme rnenssc-
ke in Sint Anthuenis huys". Wat later staat het
hofje met een torentje ingetekend op de kaart
van Jacob van Deventer. Van torentjes zijn op
die kaart overigens o. a. ook voorzien het Sint
Jacobshofje aan de Vismarkt en alle kloosters
(zo'n zes in getal).
Het hofje was vroeger veel groter dan het huidi
ge restant. In 1587 bleek het volgens de raads-
notulen van de stad erg vervallen. Voor herstel
en verder onderhoud werd toen besloten daar
voor de inkomsten van o. a. Korenkopers- en
Tappersgilde te gebruiken. Deze gilden hadden
St. Anthonis en Maria tot beschermheiligen.
De kamertjes van het huis konden door de gil
den worden toegewezen aan behoeftige leden.
In 1599 werd voor 8 pond Vlaams (a zes gul
den) een kamer verkocht "met gebruick van
bleyckhoff, secreethuys ende back". Een eeuw
later werd het hofje kleiner doordat voor 3 pond
VI. per jaar het gebruik werd toegestaan van
een kamer en een deel van het erf aan pensiona
ris (advocaat) Kemp, heer van Kraaienstein.
Verder mocht de bewoner van het naastliggen
de huis "de Zoutkeet" (Poststraat 33) tegen
erfpacht twee kamertjes tot stalling inrichten.
Korenkopers- en Tappersgilden kregen zodoen
de geld binnen. Zij ontvingen bovendien jaar
lijks 3,- van een Poststraatbewoner om water
van diens huis over het erf van het hofje te laten
lopen en 0,60 voor het gebruik van een plaats
je op het hofje. De Waalse gemeente huurt mid
den 18e eeuw voor 6,- per jaar een kamertje
om er turf voor haar armen in op te slaan.
De bewoners zijn dan "oude of gebrekkige
vrouwen of bejaarde dochters".
De exploitatie blijft een zorg. De gilden vragen
in 1792 aan de raad van Zierikzee de twee res
terende huisjes te mogen verkopen. Dit wordt
toegestaan omdat ze over (te) weinig middelen
beschikken. Er wordt bij vermeld dat bij verhu
ring de huur niet altijd ontvangen werd en de
huizen door de huurders vaak slecht bewoond
en beschadigd werden en daardoor achteruit
gingen.
Ze zijn om onbekende redenen toen niet ver
kocht en staan in 1807 nog op naam van de
Tappers- en Korenkopers "nering" (de gilden
waren in de franse tijd immers opgeheven).
In 1832 blijken de huisjes volgens de kadastrale
atlas op naam van de gemeente te staan.
Volgens een raadsbesluit kwam in 1854 het
Luthers diaconie-armbestuur in het bezit van
het Sint Anthonishofje. Armen van die gezindte
kwamen er in te wonen. De geschiedenis her-
7