NIEUWE LEDEN
gevangengenomen diende wel een rechtvaardige
te zijn geweest. Udemans vond dat de heidense
zwarte medemens in slavernij kon worden
gehouden. De lijfeigene diende goed te worden
behandeld en te worden bekeerd. Zeven jaar na
zijn bekering had de trouwe en vrome slaaf recht
op vrijlating. Het getal ontleende Udemans aan
de Schrift, die vermeldt het joodse gebruik om
slaven na het zevende jaar van hun drukkende
dienstbaarheid te ontslaan. Echter, voor de West-
Indische slaven van de weduwe Mangelaer en
voor de andere lijfeigenen bleef herwinning van
de vrijheid ijdele hoop, tenzij zij wisten te ont
vluchten.
Later in Udemans' eeuw neemt een andere domi
nee, de Hoornse Jacobus Hondius, stelling in zijn
Swart register van duysent sonden (1679) tegen
de handel in mensen. Alle herhaaldelijk geuite
scherpe kritiek ten spijt, zou het nog bijna twee
eeuwen vergen voordat in Suriname de slavernij
werd afgeschaft!
Stoffelina de Vos, weduwe van Anthonie Companje,
moest op 56-jarige leeftijd Zierikzee verlaten. Zij
had volgens de considerans van het vonnis van
26 september 1794, al dan niet gezamenlijk
met haar zoon Johannes, bij stadgenoten
verschillende diefstallen gepleegd. Mr. Wilhelmus
Christianus de Crane miste door haar enkele
perzikenboompjes uit zijn tuin. Uit de stoep van
mr. Samuel de Jonge ontbraken enkele tegels en
uit de zoutkeet van Samuel Boeye verdwenen
zakken. Verder had de in Haamstede geboren
vrouw nog andere goederen ontvreemd en haar
zoon aangezet tot "diefte" van voor haar deur
op de Oude Haven opgeslagen rode en blauwe
plavuizen. Daar zulk gedrag "in een land van
goede justitie" niet kon worden geduld, luidde
het genoemde vonnis: verbanning uit Zeeland
voor veertien jaar, na veertien dagen water en
brood in het Gravensteen.
Belangrijkste geraadpleegde bronnen
- Gemeentearchief Schouwen-Duiveland (GASD),
Weeskamerarchief Zierikzee, inv.nr. 5007.
- GASD, Rechterlijke Archieven Zeeuwse
Eilanden, inv.nr. 3851 (register van vonnissen in
criminele zaken. 1791-1811).
- Encyclopedie van Zeeland l-lll, Middelburg
1982-1984.
- P. C. Emmer, De Nederlandse slavenhandel
1500-1850, Amsterdam/Antwerpen 2000.
- P. J. Blok, Fr. K. H. Kossmann en P. C.
Molhuysen (red.). Nieuw Nederlandsch
Biographisch Woordenboek, III (Ruiters), VIII
(Hondius) en X (Udemans), Leiden 1914-1937.
- L. R. Priester, 'De Nederlandse houding ten
aanzien van de slavenhandel en slavernij 1596-
1863', Rotterdam 1986 (ongepubliceerde doc
toraalscriptie Maatschappijgeschiedenis
Erasmus Universiteit Rotterdam).
De heer C. de Jonge te Rockanje
De heer Tom Jumelet te Breda
De heer J. C. Reints te Scharendijke
De heer H. Schouls te Hammilton
(Ontario, Canada)
Familie De Vos - Bremmers te Noordgouwe
24
