Roosendaal. Beide heren waren voorzien van lof
felijke getuigenissen en van zeer goede "attesta-
tiën nopens hun gedrag en wandel". Ook ten
aanzien van het proefzingen en proefvoorlezen in
de Franse Kerk, hadden ze beiden zeer goed vol
daan. Wat de schrijfkunst betreft kwam Bourdon
als de beste uit de strijd, maar het was niet zo
dat De Ligny daarin geen les zou kunnen geven.
Bovendien zou hij zijn Roosendaalse secondant
David Borking, volgens hem een uitstekend kalli
graaf, naar Zierikzee kunnen meebrengen. Het
was voor de gerechtigden van stad en kerk niet
eenvoudig om tussen deze twee veelbelovende
kandidaten te kiezen. Het feit dat De Ligny
getrouwd was en Bourdon niet, gaf ten slotte de
doorslag. Bourdon had weliswaar een zuster die
bij hem wilde komen wonen om de huishoudelij
ke taken op zich te nemen en ook had hij
beloofd naar een echtgenote te zullen uitzien,
maar het bleef toch allemaal erg onzeker. Uit de
met de oude Agron opgedane ervaring wist de
raad hoe belangrijk het was dat een Franse-kost-
schoolhouder getrouwd was met "een vrouw die
in staat is de noodige goede directie te houden".
De knoop werd al gauw doorgehakt: op 30
augustus 1793 werd Jean de Ligny benoemd tot
Franse-kostschoolhouder te Zierikzee. Zijn schrijf-
vaardige secondant David Borking kwam inder
daad met hem mee.
Persoonlijke gegevens van Jean de Ligny
Jean de Ligny was in 1746 in Frankrijk geboren,
als zoon van Jean Jaques de Ligny en Marie
Louise de Sévigny. Hoe en wanneer hij in Delft is
terechtgekomen heb ik niet kunnen achterhalen.
Wel ben ik te weten gekomen dat hij in 1779 in
aanraking kwam met de Amsterdamse koopman
Christiaan Fraser, die in opdracht van twee
Nederlandse, in de Russische stad Archangel ge
vestigde kooplieden op zoek was naar een onder
wijzer voor de gereformeerde gemeente aldaar.
De drieëndertigjarige De Ligny moet zin voor
avontuur hebben gehad, want hij hapte toe. Op
22 december 1779 verscheen hij op het kantoor
van notaris Salomon Dorper in Amsterdam om
het contract te tekenen waarmee hij zich verbond
om vijfjaar lang bij de Nederduits gereformeerde
gemeente in Archangel als voorzanger, voorlezer
en schoolmeester werkzaam te zijn. Hij zou de
jeugd moeten onderwijzen in de Nederduitse en
in de Franse taal, in schrijven en rekenen en -
voor zover dat in zijn vermogen lag - "in andere
nuttige kunsten en wetenschappen". Voor dit
alles zou hij "300 roebels zilvermunt" per jaar
ontvangen en op "een vrije woning in 't school-
huys, mitsgaders vrije brand, ligt en bediening"
kunnen rekenen. Het zou hem worden toege
staan kinderen in de hele of halve kost te nemen,
waarvoor hij kostgeld mocht vragen. Hij zou ech
ter "van niemand van de gereformeerde gemeen
te eenig school- of leergeld mogen vorderen of
pretendeeren". Het contract werd ondertekend
door Christiaan Fraser, Jean de Ligny, twee getui
gen en de notaris.
Op 26 maart. 1780 trouwde Jean de Ligny met de
uit Middelburg afkomstige Maria Louiza Ravia.
Pas in mei - de haven van Archangel was niet eer
der ijsvrij - ging het jonge stel scheep. Zijn ze op
de 'De Goede Saak' gestapt of misschien op 'De
Vreede', die beide op 5 mei afvoeren? Het kan
ook een ander schip geweest zijn: in de eerste
helft van mei vertrokken er bijna dagelijks vracht
schepen naar Archangel, de 'poort van Rusland'.
Grote zeilschepen waren het, met - behalve de
kapitein - tien tot veertien man aan boord: een
stuurman, een bootsman, een timmerman,een
zeilmaker, een kok met koksmaat en zes of zeven
matrozen. Op de monsterrollen worden geen
passagiers genoemd, hoewel die er af en toe wel
geweest zijn.
Volgens Veluwenkamp (pag. 182) waren er
halverwege de achttiende eeuw in Archangel
34 Nederlandse kooplieden, die samen met hun
gezinnen een gemeenschap van ongeveer 100
mensen vormden. Een predikant zorgde voor hun
zielenheil, een schoolmeester onderwees de kin
deren. Hoewel in het laatste kwart van deze
eeuw de Nederlandse handel stagneerde en vele
gezinnen uit Archangel vertrokken, bleef de uit
gedunde gereformeerde gemeente in staat deze
functionarissen te onderhouden.
Over het verblijf in Archangel van schoolmeester
De Ligny en zijn vrouw ben ik helaas niets te
weten gekomen. Is het een interessante tijd ge
weest of was het een bar en boos en vooral koud
intermezzo? We weten alleen dat het contract na
vijf jaar niet werd verlengd. Het echtpaar ging
met twee in 1781 en 1783 in Archangel geboren
kinderen - Jaqueline en Jaques - terug naar
Nederland. In 1786 werd De Ligny aangesteld als
