De Gomme de stiefvader van de ter sprake geko
men Hadrianus Beverlandus, later berucht en
beroemd Zeeuws filoloog, jurist en vrijdenker die
de atlas met Nederlandse vestingplannen van De
Gomme compileerde.6
In fort Lillo werd eind jaren vijftig een dochter met
de naam Katharina geboren. Moeder Katharina
van Deynse overleed in 1666 te Middelburg,
waarna De Gomme in 1667 in Engeland her
trouwde met Katherine Lucas, die evenals Bernard
de Gomme in 1685 overleed. Beiden werden
begraven in de Saint-Catherine's Chapel van de
Londense Tower.7
Kaart
Beschouwen we de Zierikzeese kaart van Bernard
de Gomme, dan valt op dat de omtrek en de
weergave van de muurtorens nog het meest over
eenkomt met de werktekening van Zierikzee uit
circa 1570 in het Archivio di Stato te Turijn.8
Voorts is er een zeer sterke overeenkomst met een
kaart in het Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland, die gedateerd is op 1648, die op zijn
beurt een werktekening lijkt te zijn voor de kaart
van Bernard de Gomme.9 Lijkt te zijn, want op
deze kaart ontbreken onder andere de twee nogal
geprononceerde bastions aan de zuidzijde van de
Nieuwe Haven, die ook niet afgebeeld staan op de
kaart bij Blaeu uit 1645 maar wel voorkomen op
de kaart van Zacharias Roman uit circa 1660. Op
de kaart van De Gomme wordt het Kaaskens-
water omscheven als "zeer diep water". De
Noordhavenpoort staat beschreven als Haven
poort; Nobelpoort, Zuidwellepoort, en Westpoort
met hun eigen naam, terwijl de Hoofdpoort aan
geduid is met de ook wel bekende naam
Schutterspoort. Verder staat de Karnemelksvaart dui
delijk aangegeven, zelfs met het boogje in de stads
muur naar binnen gericht (als onderscheid ten
opzichte van de muurtorens). Het bassin Den Houwer
aan de noordzijde van de stad staat er duidelijk op,
evenals de Schuithaven, Zwemhaven, Nieuwe Haven,
het Dijkwater met zoutketen en de scheepstimmer
werf.10 In de Oude Haven zijn de bruggen aangege
ven en de Sint Lievensmonsterkerk staat ook ingete
kend. Curieus is dat de Zuidhavenpoort is aangege
ven als "Visserspoort". Tenslotte is onderaan de kaart
een aanzicht van Zierikzee geplakt, dat afkomstig lijkt
te zijn uit Speculum Zelandiae, een publicatie van
ongeveer 1660. Afbeeldingen hieruit zijn ook bij som
mige andere kaarten uit de atlas van Bernard de
Gomme geplakt, vermoedelijk door zijn stiefzoon
Hadrianus Beverlandus. De waarde van de kaart van
Bernard de Gomme is wel dat ze als eerste een accu
raat beeld geeft van de nieuwe fortificaties aan de
zuidzijde van de Nieuwe Haven, het zogenaamde
Oranjebolwerk. Deze verdedigingswerken kwamen
gereed in het jaar 165211. Daarmee komt vast te
staan dat de kaart gemaakt moet zijn tussen 1652 en
1660 (het jaar van De Gomme's definitieve vertrek
naar Engeland). Gezien het feit dat Bernard de
Gomme tussen 1656 en 1660 woonachtig was in
Middelburg, ligt het voor de hand te veronderstellen
dat de kaart in deze jaren vervaardigd is.
Met dank aan prof.dr. J. M. G. Leune te Capelle aan
den IJssel voor het ter beschikking stellen van zijn
notities over het geslacht De Gomme.
Frans Westra
NOTEN
1 H. Brug mans, Verslag van een onderzoek in Engeland naar archivalia belangrijk voor de geschiedenis van Nederland,
Den Haag 1895.
F. Nagtglas, Zelandia lllustrata II (Middelburg 1880) cat.nr. 466; Nagtglas schreef wel een kaart van de verdedigings
werken en kwartieren van Staatse en Spaanse troepen van de hand van De Gomme van de schans Sint Job bij Sluis
uit 1640 abusievelijk toe aan Bernardus de Coninck.
2 British Library (Londen), Kings Top. Collection cm 21 (4 Table 48), fol. 55. De stad is ten gevolge van een leesfout
omschreven als 'Dierrickzee'.
3 J. M. G. Leune, Lillo en Liefkenshoek 1 ('De geschiedenis van twee Scheldeforten 1585-1786'), Brussel 2006 pag. 137,
139, 204, 452, 500 en 543-544; J. M. G. Leune, Lillo en Liefkenshoek 2b ('repertorium van personen in en nabij deze
Scheldeforten 1585-1786'); namen G-0 (Brussel 2006) pag. 59-60.
4 A. Saunders, Fortress builder Bernard de Gomme, Charles U's military engineer, Exeter 2004 pag. 16.
5 Leune, Lillo en Liefkenshoek 1 pag. 479 en 2b pag. 60.
7
