naar Oost- en West Indië. De bemanning kon uit
wel 100 tot 150 koppen bestaan. Waarschijnlijk is
het modei gemaakt naar aanleiding van een over
winning van een Zierikzees schip op de Spaanse vij
and. Omstreeks 1627 werd op zee volop strijd gele
verd, zowel in de Europese wateren als voor de
kust van Brazilië en in het Caribische gebied. Het is
bekend dat "onze" Piet Hein in 1628 een Spaanse
zilvervloot buit maakte.
Nog een pinas
Het bezit van een pinas gaf aan dat men rijk was.
In Zierikzee woonde ook mensen die er graag
voor uitkwam dat zij eigenaar waren van zo'n
mooi groot schip. Jan Cornelisz. de Huybert bij
voorbeeld. Hij was reder van beroep en liet in
(waarschijnlijk) 1506 een groot huis bouwen, op
de plaats van het huidige pand Oude Haven zz. 4.
Vanuit een torentje aan de achterkant kon hij de
scheepvaart op de Oosterschelde in de gaten hou
den. Hij noemde zijn huis "de Pinas" en liet een
gevelsteen aanbrengen, waarop dit scheepstype
was afgebeeld. Het torentje werd afgebroken in
1856 en in 1882 werd het huis totaal verbouwd,
waarbij de gevelsteen verdween. Later is het
pand, om een heel andere reden, "Leviticus"
gedoopd. Toch draagt het tegenwoordig ook een
huisnaambordje met de naam "de pinas" er op.
Restauratie door Ridderhof
Wanneer het model in het bezit van de stad is
gekomen is niet bekend. Wel dat dit al lang gele
den moet zijn gebeurd, want het is bekend dat
het in de 18e eeuw aan de zolder van de thesau
rierskamer in het stadhuis hing. In het begin van
de 20e eeuw werd het gerestaureerd door
Johannes Ridderhof, een Zierikzeeënaar die zich
opwerkte van matroos tot douanier en
binnenloods3. Hij woonde met zijn gezin op
Nieuwe Haven 27 en later op Hoofdpoortstraat 4.
Na zijn werk maakte hij graag scheepsmodellen.
Zo bezit het Zierikzeese museum ook een door
hem gemaakt model van het schip "Zierikzeesch
Welvaren". Een kopie van de pinas maakte hij in
1919, welke eerst naar Frankrijk verhuisde, maar
in 2001 aangekocht werd door het museum te
Vlissingen (het MuZeeum). Bovendien is bekend
dat Ridderhof ook modellen van een poon, een
hektjalk, een zeeschouw en een zeiljacht heeft
gemaakt. Een Arnemuidense hoogaars is in parti
culier bezit van iemand in Zierikzee. De meeste
modellen verkocht hij aan liefhebbers via J. van
der Weele, die een handel in antiek dreef in de
Verrenieuwstraat. Minstens één hiervan heeft een
verre reis gemaakt, het is eigendom van een inwo
ner van Sao Paulo.
Een erepenning
We mogen trots zijn op deze fraaie zeventiende-
eeuwse pinas. Het is een van de oudste scheeps
modellen in Nederland. In 1900 was het te bezich
tigen op de tentoonstelling "De Nederlandse
geschiedenis ter zee herdacht" te Den Haag. Daar
behaalde het een zilveren medaille, omdat het het
oudste ingezonden model was. Deze penning
werd ontworpen door 's Rijks stempelsnijder J.C.
Wienecke (1875-1945). Hij was werkzaam bij de
Munt in Utrecht. Een van zijn ontwerpen was het
gulden muntstuk dat in omloop was van 1922 tot
1945, met de beeltenis van koningin Wilhelmina.
De Zierikzeese penning toont aan de ene kant
een 17e eeuws oorlogsschip met de tekst:
'"s Gravenhage 1900" en aan de andere zijde
Neptunus met zijn drietand, staande op een in het
water drijvende schelp. Hier luidt de tekst:
"Nederlands geschiedenis ter zee herdacht". De
penning vormt een prachtige aanvulling op het
model van de pinas.
Noten
1 De stad Zierikzee kocht in 1558 de Vier Bannen aan uit de boedel van Maximiliaan van Bourgondiê, voor fl. 39.750.
In 1725 werd het weer verkocht.
3 In de Nicolaaskerk te Brouwershaven hangt een scheepje dat uit 1806 dateert, maar gemaakt is naar een model uit 1721.
3 Waarschijnlijk loodste Ridderhof schepen over de binnenwateren in de buurt, bijvoorbeeld van de Oosterschelde naar
Zierikzee of verder landinwaarts.
Geraadpleegde bronnen:
B. Blikman-Ruiterkamp: Sprekende gevels. Oude en jonge huisnamen in Zierikzee, Boekhandel De Vries, 2000.
Documentatie van het museum, incl. het -anonieme- artikel "Scheepjes in kerken".
Gemeentearchief Schouwen-Duiveland: Bevolkingsregister 1914-1938.
Mondelinge inlichtingen van Isaac van der Male.
www.vaartips.nl/zeevaart
5
