Gezicht op het gebied waar de zaagmolen stond,
gefotografeerd ongeveer 1955 vanaf de graansilo
door J.W. Renshof. Collectie Gemeentearchief
Schouwen-Duiveland.
Het schilderij
Het schilderij geeft een fraai beeld van hoe het er
vroeger aan de oostzijde van de stad uit zag. De
plek waar de schilder zou hebben kunnen geze
ten, is waarschijnlijk daar waar nu gemaal 'het
Sas' staat. Of het realistisch is weergegeven, is
niet zeker. Mogelijk is het wat mooier dan in wer
kelijkheid. Aan de kant van het water zit een koei-
enwachter, die op de dieren past. Geen zwaar
werk, zo te zien. De koeien zijn magere, gespierde
dieren, heel andere types dan het welvarende vee
dat tegenwoordig in de wei loopt. Achter het vee
zien we twee forse hooischelven. De mannen in
het bootje hijsen hun kruisnet aan boord, in de
hoop dat ze wat hebben gevangen. De hoge molen
weerspiegelt zich in het water, maar deze weer
spiegeling strekt zich onwerkelijk ver uit. De bijge
bouwen zijn wat onduidelijk weergegeven. Alleen
een rood dak met schoorsteen is duidelijk te her
kennen. Het water dat we zien is het gedeelte van
het Dijkwater dat toen nog resteerde. De palen in
het water zullen zeker een functie hebben gehad,
maar welke is niet geheel duidelijk. Het te zagen
hout lag gewoonlijk in de buurt in het water. Het
zou mogelijk zijn dat de palen de 'aanvoerroute'
markeren voor het te zagen hout om het in de juis
te positie te manoeuvreren voor de molen. Het is
niet te zien of er wel of geen hout in het water ligt.
Ook het kleine donkere bouwsel dat binnen het
omheinde stukje water staat, roept vragen op. De
volgende vraag is waarvoor het witte stenen
gebouwtje aan de overzijde diende. Mogelijk is het
een leverhuisje, waarvan er oorspronkelijk meer
hebben gestaan aan de Leverdijk. In zo'n huisje
werd traan gekookt uit de lever van kabeljauwen.
Dat veroorzaakte een enorme stank, daarom
moest dit ergens ver van de bewoonde wereld
gebeuren. Op de achtergrond schemert tussen de
bomen door vaag het dak van een hofstede.
Wanneer het schilderij is gemaakt, is onbekend.
Het kan ook zijn dat het tot stand kwam in de tijd
dat de molen in gebruik was als pel- of korenmo
len. Raadsels of niet, het is een mooi tafereel, dat
de rust ademt van een lang vervlogen tijd.
Bronnen:
- D.A. Haak: Molens op Schouwen-Duiveland
vroeger en nu. 'Kroniek van het Land van de
Zeemeermin (Schouwen-Duiveland)'
jrg. 20,1991.
- Willem Staat: Zeeuwse molens. NRI,
Middelburg 1991
- Kadastrale Atlas van Zeeland 1832.
Schouwen-Duiveland, deel 2, Zierikzee,
- Stichting Kadastrale Atlas zeeland, 1995
- H. Uil: Gezichten in de straten van Zierikzee.
Repro-Holland B.V.
- Alphen aan de Rijn 1986.
- P.D.de Vos: Het schilderijenbezit van het
Burgerweeshuis. GASD. Bibliotheek.
- P.D.de Vos: De Vroedschap van Zierikzee van
de tweede helft der 16e eeuw tot 1795.
Middelburg 1931.
- www.houtzaagmolen.nl.
- Met dank aan Dirk Haak te Nieuwerkerk en
Izaak van der Male te Zierkzee.
