Vlaanderen en Brabant (de Sint Lievenstoren is
niet voor niets ontworpen door een Mechelse
architect), maar het hoorde politiek niet tot
Vlaanderen. Misschien had Livinus Vlaamse
familieleden of was hij in Rome eerder in con
tact gekomen met de broederschap van San
Giuliano dan met die van de Santa Maria
deil'Anima. De begrenzing was uiteraard nooit
absoluut. Een andere reden zou kunnen zijn
gelegen in het feit dat de herbouw van de Santa
Maria deil'Anima in 1520 nog niet voldoende
was afgerond, ook al zijn er in deze kerk graf
monumenten bekend uit 1519 en 1523 (het
laatste voor de Nederlandse paus Adrianus vi).
Tot slot verdient het grafgedicht een wat poëti
schere vertaling (of althans een poging daartoe):
'Twintig jaren leefde ik gelukkig,
toen ik mijn land verliet
onder slecht gesternte.
Naar Rome ging ik.
Negen maanden later slechts
greep mij de dood
al te haastig.
Hier lig ik.'
Noten
11k wil graag pater Hugo Vanermen, rector van de San
Giuliano dei Fiamminghi, hartelijk danken voor de foto
van dit grafmonument.
2 Zie over deze kerk en bijbehorende broederschap:
M. Vaes, 'Hospice de Saint-Julien-des-Flamands a Rome.
Les statuts de 1444', Annales de la société d'émulation
de Bruges, 67 (1924), 65-96; J. De Brabandere - B. De
Groof e.a., 1000 jaar San Giuliano dei Fiamminghi
(Brugge, 1996); J. Ickx - L. Winkelmans, 'Grafmonumen
ten in de kerk van sint-Juliaan-der-Vlamingen te Rome. I.
Periode vóór de Franse Revolutie', Bulletin de l'lnstitut
Historique Beige de Rome, 67 (1997), 225-314; M. Ver-
weij, 'Het broederschapsboek van S. Giuliano dei
Fiamminghi en de statuten uit 1444', In Monte Artium, 5
(2012), 169-214.
3 Zie voor een kritische editie ook Ickx - Winkelmans,
'Grafmonumenten', pp. 294-295.
4 Sic pro: PERACTA. Alle transcripties uit de zeventiende
tot de negentiende eeuw (cf. infra) bevatten de lezing
peracta. Enkel Ickx - Winkelmans, 'Grafmonumenten',
geven de juiste lezing van het opschrift.
5 Het wapen van de familie Pels is inderdaad van zilver
beladen met een zeshoekige toren van keel rood),
gekanteeld van hetzelfde. Afbeelding in J.-B. Rietstap,
Armorial général, Planches, V (La Haye, 1921), pi. XXX
(onder: 'Pels. Flandre'), evenals in Brussel, Koninklijke
Bibliotheek van België, ms. II2550, f. 153v en ms. II 3687,
vol. 1, f. I42r (naar een grafmonument in de verdwenen
Predikherenkerk in Brugge uit 1652).
6 QVI ESSE DESIIT: op de steen lijkt dit aan elkaar geschre
ven als QVIESSEDESIIT (zo ook in ickx - Winkelmans,
'Grafmonumenten').
7 Cf. Ickx-Winkelmans, 'Grafmonumenten', p. 294.
8 Cf. Ickx - Winkelmans, 'Grafmonumenten', p. 294.
9 Cf. Zeeuws Archief, 231 Charters betreffende Zeeland,
Regestenlijst, nr. 2 d.d. 12 mei 1506.
10 Cf. Zeeuws Archief, Rekenkamer, l B-O, nr. 348, f. 29r-v.
Zie ook J.G. Smit - J.W.J. Burgers - E.T. van der Vlist,
Bronnen voor de geschiedenis der dagvaarten van de
Staten van Zeeland 1318-1572, Rijks Geschied-kundige
Publicatiën, Grote Serie, nr. 264 (Den Haag, 2011), vol. II,
p. 544. Jan Pels wordt geregeld in deze publicatie ver
meld, zie de index: vol. lil, p. 1418.
11 Cf. A. Delahaye, Vossemeer, land van 1000 heren (1969),
hoofdstuk li, geraadpleegd op http://www.ambachts-
heerlijkheid.nl/vossemeer.html.
12 Cf. J. Gailliard, Bruges et Ie Franc, vol. VI (Bruges, 1864),
p. 297.
13 Een volledig overzicht bij Ickx - Winkelmans, 'Grafmonu
menten', pp. 235-246. Deze auteurs kenden het werk
van Martinelli en het dadelijk te noemen Brusselse
handschrift nog niet.
14 Zie over dit handschrift: J. Van den Gheyn, Catalogue des
manuscrits de la Blbliothèque royale de Belgique, vol. 10
(Bruxelles, 1919), pp. 292-293, nr. 7145; M. Verweij (ed.),
De paus uit de Lage Landen. Adrianus VI (1459-1523).
Catalogus bij de tentoonstelling ter gelegenheid van het
550fte geboortejaar van Adriaan van Utrecht, Supple-
menta Humanistica Lovaniensia, 27 (Leuven, 2009), pp.
299-307.
15 Voor de Santa Maria deil'Anima zie: M. Verweij, De Santa
Maria deil'Anima te Rome. Bezoekersgids (Rotterdam,
2003). Voor de genoemde grafmonumenten zie V.
Gaillard, Épitaphes des Néerlandais (Beiges et Hollan
dais) enterrés a Rome (Gand, 1853), p. 41 (voor Cornelius
van Brouwershaven) en pp. 65-66 (voor Paulus van
Middelburg). Zie voor het grafmonument voor Caspar
Cornelis: M.P.M. Muskens, Friezen - Franken -
Nederlanders. Op bedevaart, voorstudie, voor overleg in
Rome (Rome, [1987]), p. 58-59 (met foto en vertaling). De
opschriften op de graven van Cornelius van Brouwers
haven en Paulus van Middelburg werden onlangs
opnieuw uitgegeven door E. Nikitsch in de website
Deutsche Inschriften Online 3 (Rom), als nrs. 45 (cf.
www.inschriften.net/santa-maria-dell-anima/inschrift/
nr/dio003-0045.html#content) en 93 (cf. www.inschrif-
ten.net/santa-maria-dell-anima/in-schrift/nr/dio003-
0093.html#content).
9
