P A E R D E N
Uut de pepieren
HOORN-BEESTEN.
REMEDIEN
S I E C K T E
Tegen de Contagieufè
Jeroen Padmos
Veepest treft Nederland in drie golven, namelijk
in 1713, 1744 en 1766. Ook daarna waart de
ziekte nog lange tijd rond en veroorzaakt
wanhoop en armoede op het platteland.
Veepest is een virusziekte die zich door recht
streeks contact tussen zieke en gezonde dieren
verspreidt. De ziekte uit zich door ontstekingen
aan de slijmvliezen, die vooral de ademhalings
wegen en de spijsverteringsorganen aantasten.
Meestal heeft ze een dodelijke afloop. Door het
geïsoleerde karakter van de Zeeuwse eilanden
slaat de veepest daar aanvankelijk minder hard
toe. Toch spreekt de Middelburgse predikant
ds. Bernard Smytegelt in een biddagpreek in
1714 zijn bezorgdheid uit over de epidemie. 'De
sterfte onder het rundvee op het eiland van
Zuid-Beveland is groot, in een stal zijn twintig
beesten gestorven aan een ziekte die niemand
kent. En men zegt, dat dezelve sedert enige tijd
ONDER DE
E N
Te MIDDELBURG H,
GCtCMkLbfcwOrdimrisDrucke^dl
tu. Mug. Hterco Sutcn s Lams ra Graeffdyckhcyss vaa Zcelanc.
aanmerkelijk is voortgegaan. Denkt eens, hoe
het ons zal gaan, als het eens tot ons komt, te
meer, terwijl de geruchten al gehoord worden.'
De schrik zit er goed in want vee is een kostbaar
en tegelijk kwetsbaar bezit.1
De bevolking zoekt wanhopig naar oplossingen
en al snel doen allerlei remedies de ronde, in het
archief van de zierikzeese familie Steengracht
bevindt zich een aantal achttiende-eeuwse
recepten tegen 'het schrikkelijk kwaad onder
't vee'. De stukken zijn afkomstig van Susanna
Maria Lonque (1699-1752).2 Susanna Maria is
ambachtsvrouw van Oosterland, Sirjansland
en Oosterstein en bewoont buitenplaats Het
Heerenhof in Oosterland.3 Zij ondervindt de
desastreuze gevolgen van de veepest en heeft
de bewaard gebleven behandelmethoden
waarschijnlijk in Oosterland toegepast. De twee
recepten waarvan wij hier de transcripties
overnemen, zijn omstreeks 1735 gedrukt in
Middelburg. Via familierelaties zijn deze stukken
in Oosterland terechtgekomen.4
Remedie
Nieuwlijks met vrugt gebruijkt in den Polder
Bewesten-eede, Benoorden Ste Pietersdijk
Tegens de regeerende siekte der beesten
't welk dient soo bij precautie als in de siekte.
Alvorens de beesten ten eersten bloet te
trecken, 't sij door een stuk van de steert te
snijden off een ader op den bil te openen.
Daer na neemt men
Een handvol Wijnruijte, drie a vier bollen
Knufiooff,
Soodat bij de hand is een hantvol Huijslook
sonder de tippen van de
bladen
Een handvol Sout
Een kan Asijn
Een kan off wat minder Regenwater
't Samen wel fijn gestampt daer na eenige Linde
aen een stok gebonden, en daer mede Vijffa Ses
mael daegs de muijl der Beesten uijtgewassen,
tegelijk soo al wat na binnen latende Loopen,
men moet soo verre agter in de keei komen als
6
