Een schoolmeester op Schouwen-Duiveland:
vijf huwelijken en elf begrafenissen
p
Betty Blikman
Ooit hield ik me bezig met het bevolkingsregis
ter van Ouwerkerk. Het was interessant om te
zien hoeveel mensen in het dorp woonden,
welke beroepen er werden uitgeoefend en
vooral welke namen er zoal voorkwamen. Eén
naam sprong er bijzonder uit: die van Ambrozius
Knoote. Zowel de voor- als achternaam komt vrij
weinig voor.
De jongensnaam Ambrosius kennen we op
Nederlands grondgebied al sinds de twaalfde
eeuw en is afgeleid van het Griekse woord
ambrotos oftewel ambrozijn, godenspijs. Dit
verschafte de goden onsterfelijkheid, vandaar
dat het zoveel betekent als 'onsterfelijk'. De
beroemdste Ambrosius in de geschiedenis is
Ambrosius van Milaan (339-397), bisschop en
kerkvader aldaar. Toen ik na enig onderzoek ont
dekte dat schoolmeester Ambrosius Knoote vijf
maal getrouwd was, wist ik meteen dat ik meer
van hem wilde weten. Wat zou daarachter zitten?
Ambrozius Knoote werd geboren
op 16 juli 1769 te Poortvliet en
was een zoon van chirurgijn en
schepen Frederik Knoote en zijn
vrouw Soetje Pieterse.
Gezien de periode waarin hij leef
de, heeft hij het vak van school
meester in de praktijk moeten
leren. Dat wil zeggen: eerst als
hulpje van de meester, daarna als
ondermeester. Vanuit die positie
kon je solliciteren naar een eigen
klas of school. Schoolmeester
was een beroep dat niet in bij
zonder hoog aanzien stond en
nogal slecht werd betaald. Vanaf
1802 moesten de aspirant-onder
wijzers (altijd mannen) een examen afleggen.
Aan degenen die voor die tijd al voor de klas
stonden, werd in 1801 het bewijs van algemene
toelating uitgereikt. Zo zal het bij Ambrozius ook
zijn gegaan, want hij was in 1791 al benoemd
als schoolmeester in Noordgouwe.
Sint Ambrosius
(339-397), kerkvader
van Milaan en de
patroonheilige van
Knoote (Wikipedia)
Vanaf Tholen was Schouwen-Duiveland gemakke
lijk te bereiken dankzij de veerdienst Stavenisse-
Viane. Er kwamen in die periode dan ook ver
scheidene Tholenaren naar ons eiland, onder
wie nog enkele leden van de familie Knoote,
zoals zijn broer Jacobus, timmerman van beroep
en wonende aan de Ring te Noordgouwe.
Op 18 mei 1795 trouwde Knoote met Margrieta
Patrik uit Zierikzee. Hij was inmiddels 26 jaar, zij
was enkele jaren ouder. Ze zullen hun huwelijk
vast hoopvol zijn ingegaan. Jammer genoeg liep
het anders. In het doopboek van Noordgouwe is
te vinden dat in oktober 1796 een dochtertje
werd gedoopt. Haar naam was Margaritha. De
getuigen waren familieleden. Van moeders kant
Willem Patrik en van vaders kant Esther de
Koning, de vrouw van broer Jacob. Er staat echter
een aantekening bij: 'De moeder is reeds overle
den op 24 augustus'. Margrieta had het kraam
bed, een van de grootste gevaren voor een
vrouw in die tijd, niet overleefd. Zo was Knoote al
in minder dan anderhalfjaar weduwnaar.
Hij ontmoette al snel willemina van Geyten,
geboren op 9 mei 1764 in Zierikzee. Op 4 mei
1797 trouwden ze. Haar vader was timmerman
Job van Geyten, haar moeder Elisabeth
Delforterie. Toen Ambrozius en Willemina op 12
februari 1798 een dochtertje kregen, werd deze
naar deze grootmoeder genoemd: Elizabeth.
Willemina schonk haar man nog vier kinderen:
Jacob, Frederik, Job en Soetje. Helaas overleed
op 17 januari 1804 ook de tweede vrouw van
Knoote.
Na lang zoeken
Een gezin waarin geen moeder aanwezig is had
het moeilijk, zeker vroeger. Maar anderhalf jaar
later had Knoote tpch een nieuwe bruid gevon
den. Deze kwam van Tholen. Op 12 juni 1805
trouwde hij in Sint Maartensdijk met de wedu
we Jacoba Catharina Coomans, afkomstig uit
die plaats, ze was een dochter van Jacobus
Coomans, schout van beroep. Op 14 mei 1806
24
