Nadere Reformatie met biografieën van Nadere
Reformatoren. Inmiddels is de visie op de
Nadere Reformatie ook bekritiseerd.
Bekering
Anderen, met voorop de historicus Fred
van Lieburg, hoogleraar religiegeschiedenis
aan de Vrije Universiteit, beschouwen de
ontwikkelingen niet anders dan een onderdeel
van het proces van confessionalisering.
Grote en klinkende resultaten op het terrein
van het publieke leven boekten Teellinck en
zijn geestverwanten niet. Dat was ook niet
hun belangrijkste doel. Het ging hun er in de
eerste plaats om de weg van bekering aan
te wijzen. Verder om een doorgaande, een
nadere reformatie, van alle terreinen van het
maatschappelijke en kerkelijke leven waarin
niet de mens maar God, Zijn geboden en Zijn
Woord centraal zouden staan.
Willem Teellinck (1579-1629)
In de kerkgeschiedenis is Willem Teellinck de
bekendste predikant van Schouwen-Duiveland.
Zijn vader was een gezaghebbend bestuurder,
die eindigde als lid van de Raad van State. Ook
Willem, geboren in Zierikzee, leek voorbestemd
voor de Zierikzeese regeringskussens. Daarom
ging hij in Leiden rechten studeren. Net zoals
de meesten van zijn leeftijdgenoten ging Willem
op reis als afsluiting van zijn studie. Het bracht
hem onder meer in het Franse Poitiers waar
hij in de rechten promoveerde. Daarna stak hij
over naar Engeland.
Daar, in 1604, vond een ommekeer plaats in
zijn leven. Hij kwam in aanraking met Engelse
puriteinen en werd getroffen door hun innig
geloofsleven. Zijn bekering was radicaal. Willem
vond er ook de liefde van zijn leven. Hij trouwde
met de Engelse Martha Greendon, afkomstig
uit Derby. Samen staken ze de Noordzee
over. Willem ging opnieuw studeren, maar nu
theologie.
In september 1606 werd hij als predikant
beroepen in Haamstede en Burgh. Teellinck
was een bewogen dominee, die oog had voor
de geestelijke noden van zijn gemeenteleden.
Vanuit diezelfde benadering stelde hij ook
misstanden aan de kaak. Voor het eerst deed
Teellinck dat in een vergadering van de Classis
Schouwen-Duiveland, het kerkelijk verband
van de gemeenten op ons eiland die op
15 maart 1608 in Zierikzee werd gehouden.
Vastenavonden, kermissen, volksspelen, ze
maakten inbreuk op de normen die in de
Bijbel waren vastgelegd. Het ging ook om de
inhoud van de toneelspelen die de rederijkers
opvoerden. De ontheiliging van de zondag was
een ander punt van zorg.
In 1613 werd Willem Teellinck predikant
in Middelburg. Daar heeft hij de meest
productieve tijd doorgebracht. In totaal
130 manuscripten schreef Teellinck waarvan
de helft in druk verscheen. Die schrijfarbeid
verhinderde niet dat hij een trouw zieken
bezoeker was, catechisatie gaf, klaarstond voor
zijn gemeenteleden en elke zondag de kansel
beklom. Teellinck had daarnaast een actief
aandeel in het overige kerkelijke werk. Als geen
ander was hij een dader van het geloof. Vooral
in zijn geschriften klinkt de stem van Teellinck
door, een predikant die vanuit de Bijbel lijnen
trok naar de werkelijkheid van toen. Als geen
ander legde hij uit dat Gods Woord tot troost
en bemoediging is voor velen.
Willem Teellinck (Collectie Gemeentearchief
Schouwen-Duiveland, TH A 0267).
