Species Zirixea Judaica
of toch de synagoge
Schurkzee?
heejftpiaafa ehad in
het ti^^Un van veAAcheiderw
leden uit denflcJitba/ien
flood, flecjtbankï Jjee/iaMn van
vem chiliend& Q&<üdieniten en
ke/ikelijke Colle^ien.
'Species Hollandia Judaica' is een in 1923
door Sigmund Seeligmann (1873-1940)
geïntroduceerde term1. Hij meende dat er
in Holland - hij bedoelde Nederland - een
bijzondere vorm van Jodendom was ontstaan.
Zijn idee was dat het emancipatiedecreet van
2 september 1796 het proces van integratie
van de joodse burgers versneld heeft zonder
al te veel tegenstand van niet-joodse zijde.
Door deze assimilatie kwam het Nederlandse
jodendom steeds geïsoleerd te staan van haar
Oost-Europese geloofsgenoten.
Dat maakt de Nederlandse jood uniek; en dus
species Hollandia Judaica. Wanneer men deze
redenering doortrekt kun je de vraag stellen of
er voor de joodse gemeenschap van Zierikzee
daardoor sprake is geweest van een 'species
Zirixea Judaica'2.
Kerkelijke Collegien
We kunnen, al lezend in de Zierikzeese kranten
een lakmoesproef doen. We beginnen in 1825.
Op 9 september staat er een verslag van de
inwijding van de synagoge in de Zierikzeesche
Courant. Er blijkt uit dat er vanuit verschillende
bestuurlijke en kerkelijke geledingen belang
stelling werd getoond. 'Alles heeft plaats
gehad in het bijzijn van verscheidene leden
uit den Achtbaren Raad, Regtbank, Leeraren
van verschillende Godsdiensten en kerkelijke
Collegien. Een toevloed van aanschouwers,
zoo van deze Stad als elders, hebben dit
plegtig feest bijgewoond.' Het was voor het in
die dagen ongeveer 6.200 inwoners tellende
Zierikzee natuurlijk ook wel een bijzondere
gebeurtenis.
Conflicten
Intern loopt het binnen de joodse gemeen
schap bijna direct wat minder tolerant. In de
notulen van de Hoofdsynagoge van Middelburg,
d.d. 16 oktober 1825, staat: 'Wijders is nog
gelezen, eene missieve van Z.L. van Os en
S. Barkelau, manhigim van de ring-synagoge
te Z'zee van den 10 oktober 1825, zich sterk
beklagende over de geschillen welke zich in
deze gemeente door eenige leden tegen hun
gedaan en voornamelijk worden tegengestreeft
door den ouderling Lion Marcus Frenk, wien
schijnt den spot te drijven, wanneer er eenige
bekendmakingen in de kerk in belang der
gemeente worden afgelezen.'
Smerige Samuel
In de Zierikzeesche Nieuwsbode van
26 september 1849 staat een opmerkelijke
ingezonden brief: 'De synagoge van Schurkzee'.
Het geeft bijna een klassiek beeld van hoe
men half negentiende eeuw het jodendom
zag. Daarom volgt hier het volledige bericht:
Het gevelteken op de
voormalige synagoge in
de Meelstraat in Zierikzee
(foto Peter Noordermeer)
