- 5 -
tijdje (10 a 15 minuten) rustig te zitten op een hoge, dode tak van het
«indscherm van Italiaanse populieren. Daarna volgde een "bezoek aan een op
zich zelf staand groepje van drie populieren, waar een tijdlang- naar onder
de schors verborgen klein gedierte werd gezocht. Dode takken werden op de
ze wijze geheel ontschorst, je kon de vogel als een specht 'horen hakken
en de stukken zien vallen! Dat duurde s-oms wel een half uur. Dan werd naar
omlaag gevlogen in een vlakbij staande struik met fraai rood gekleurde Vic-
toriapruimen. Hiervan werd een vrucht in de snavel genomen en op de grond
uit elkaar gescheurd, blijkbaar om er de steen (pit) uit te bemachtigen.
Deze pruimenpluk herhaalde zich nog drie tot viermaal. Toen, na enkele da
gen, de pruimen geplukt waren, werden als plaatsvervangend toetje de reeds
rood wordende bessen van een onder de populieren groeiende heggerank
(Bryonia, dioica) gegeten. Tenslotte wiekte de vogel naar de aangrenzende
achtertuinen van Burgh.- Past ons nog te bekennen dat we niet alle pruimen
door de notenkraker hebben laten oogsten! Met voldoening stelden we voorts
vast dat de omschreven handelwijze niet door meerdere exemplaren werd na
gevolgd
Een vraag die ons dikwijls wordt gesteld is; waar komen al die notenkra
kers nu vandaan? Volgens Brehm e.a.. is-de vogel gebonden aan gebieden warr
de arve (Pinus cembra L.) een dennensoort, veel voorkomt. De arve kan tot
25 meter hoog groeien. De zaadkegels ervan (vergelijk met onze denneappels)
zijn eivormig en staan rechtop. In rijpe toestand zijn ze violetbruin gekleurd.
De in de kegels gevormde zaden zijn meer dan een centimeter groot en enigs
zins nootvormig (de Zwitsers spreken van Ziernüszli of Zirbelnüsse)Ze be
vatten een voedzame olie, die er vroeger ook wel als spijsolie uit werd ge
wonnen. Het zijn deze zaden die he-t hoofdvoedsel van de notenkraker vormen.
Mislukt door een of andere oorzaak de zaadvorming van de arve, of is er
sprake van een notenkraker-overbevolking, dan kunnen dat aanleidingen zijn-
tot een algemene uittocht, zoals we dus nu blijkbaar meemaken. Enorme arve-
wouden vindt men in Siberië. Maar ook in de Oeral, de Karpaten, de Alpen er
in andere hoge Europese gebergtes komen aanzienlijke arvebossen voor.
Levert' de arve dus het voedsel op voor de notenkraker, omgekeerd bewijst
deze laatste, onbewust, de arve weer een dienst, door voor de verspreiding
van deze boom te helpen zorgen. De notenkraker heeft namelijk de gewoonte om
voorraden aa,n te leggen. Op verschillende plaatsen worden a,rveza,den verbor,'-
gen met de bedoeling zé later weer op te halen. En nu kan het wel eens ge
beuren, dat ergens een zaadje blijft liggen, of misschien zelfs een gehele
voorraad en hieruit kunnen dan in het volgend jaar jonge arven ontstaan.
Vandaar ook dat men soms op voor de mens absoluut ontoegankelijke plaatsen
toch arven ziet groeien. Iets dergelijks zien we veel dichter bij huis ge
beuren. door de zeer na aan de notenkraker verwante vlarmse gaai, die door
het wat slordig omgaan met eikels voor de verbreiding van de eik helpt zor
gen.
Dat het notenkrakersmenu veel meer kan omvatten dan het tot nog toe door
ons omschrevene lazen we eveneens in Brehm. Genoemd worden na arvezaden
vooral hazelnoten. Verder eikels, beukenootjeszaden van dennen en spar
ren, granen, lijsterbessen, meidoornvruchtjes, bessen van de vuilboom, bos
bessen, aardbeien en nog andere zaden en vruchten.
Voorts allerlei insecten, wormen, slakken en kleine gewervelde dieren. Met
recht een alleseter dus, zoals de gehele familie der kraaien, waartoe ook
de notenkraker behoort. Hij behoeft dus in de winter niet zo gauw in moei
lijkheden te geraken. Eerst gebruikt hij dan (nog altijd volgens Brehm) zijn
voorraden, en zijn deze uitgeput, dan trekt hij naar de dorpen.
Doordat vele waarnemers mij ook inlichtten over de gedra,gingen van "hun''
notenkrakers ka.n nog even vermeld worden, wat in (en om) Schouwen-Duiveland
werd genuttigd.
In vele gevallen werd genoemd het zoeken naar wormen e.d. in tuinen en
grasvelden of in weiland (Tholen) en langs dijken (Z .Beveland)De uit de
Domaniale dennenbossen van Westenschouwen afkomstige meldingen zullen wel
In verband staan met het zoeken naar (o.a.) dennenzaden. Velen noemen ook
het losmaken van de schors van loofbomen (elzen, wilgen, populieren enz.)
en het ontvellen van dode takken ervan. Een enkeling zag het ontzaden van
elzenproppen. Al in augustus meldde een collega-fruitteler uit Noord Bra
bant me dat een notenkraker zijn Tydeman's (een moeilijk te kweken en daar
door vrij dure appel van de nazomer) lelijk "beschadigde door er met zijn
forse snavel diepe gaten in te hakken.
'Vat later hoorde ik van Limburgse kwekers verhalen over aanzienlijke scha
de aan peren (hetgeen overigens niet kon verhinderen, dat we toch in een
aantal perencrises terecht kwamen!).
Behalve de reeds eerder genoemde bessen van de heggerank zijn ook genoemd
duindoornbessen en vanaf eind oktober ook appelen (Golden Delicious).
