19
benaderingswijze, vanwege het beter begrijpen van de invloed en het aan
talsverloop van schadelijke insekten in gewassen. Met deze kennis kunnen
later betere bestrijdingsadviezen gegeven worden. Onder andere voor het
toegepast landbouwkundig onderzoek is zuiver wetenschappelijk onderzoek
nodig om kennis te vergaren over hoe in de vrije natuur de regulatie van
aantallen insekten plaats vindt en hoe het komt dat sommige plantensoor
ten ondanks sterke aantasting toch niet uitsterven.
Een opvallend voorbeeld vormen Jacobskruiskruid en de daarop voorkomende
zebrarupsen van de JacobsvlinderIedereen zal de in grote getalen in de
duinen voorkomende, geel bloeiende planten weieens gezien hebben. Ze
groeien vaak ook massaal op zandige, door ponies of paarden overbegraasde
dijken. De opvallende oranje-zwarte zebrarupsen komen op de planten vaak
in zulke grote aantallen voor dat de planten in de loop van de zomer ge
heel ontbladerd raken. (De rupsen zijn trouwens ook, echter in veel min
dere mate, op Smalbladig en Klein Kruiskruid aan te treffen.) Opvallend
is dat ook in de natuur insekten in plaagdichtheden gaan optreden zodra
er sprake is van plaatselijke grote dichtheden van een plantensoort, wat
dus een min of meer vergelijkbare situatie is met die op akkers. Een an
der voorbeeld uit onze streek is de soms massale aantasting van Duindoorn
door de Bastaardsatijnvlinderzoals in 1982 bijvoorbeeld het geval was.
Vooral de relatie Jacobskruiskruid-Jacobsvlinder heeft sinds enige jaren
de aandacht van biologen getrokken. Onderzoek hierna werd gestimuleerd
door het feit dat het voor het vee zeer giftige Jacobskruiskruid een
groot probleem vormt in de zogenaamde nieuwe landen als Canada, Australië
en Nieuw-Zeelandwaarnaar de plantensoort door kolonisten uit Europa is
meegenomen. In ons land wordt vooral door een afdeling van de universi
teit van Leiden onderzoek aan het Jacobskruiskruid-Jacobsvlinder-complex
verricht. Enige binnen- en buitenlandse onderzoeksresultaten wil ik in
het volgende samenvatten.
De vlinder
De Jacobsvlinder komt nagenoeg in heel Europa voor en heeft één generatie
per jaar. De zwart-rode vlinders komen in het late voorjaar uit en leggen
hun eitjes aan de onderkant van basale bladeren van hun voedselplant. In
juni komen de rupsen uit, het duurt een maand eer ze volgroeid zijn. Ge
durende hun groeiperiode kruipen ze eerst naar de bovenste delen van de
plant en verspreiden zich vandaaruit al vretend over de plant en bij hoge
rups-dichtheden ook van plant tot plant. De poppen blijven de winter over
in de strooisellaag. Wat betreft natuurlijke vijanden zijn alleen een aan
tal insekten van belang voor het aantalsverloop van de populatie. Hogere
dieren mijden de zebrarupsen vanwege hun vieze smaak. Alleen de Koekoek
schijnt weieens een rups te eten. De vieze smaak van de rupsen wordt ver
oorzaakt doordat ze de giftige stoffen van Jacobskruiskruid in zich op
nemen
De plant
Ook Jacobskruiskruid komt nagenoeg in heel Europa voor en is, zoals
reeds vermeld, geïntroduceerd in een aantal nieuwe landen. In Nederland
groeit de plant vooral in de duinen en andere zandige, kalkrijke milieu's.
Meestal is de plant tweejarig; kiemt in het najaar, komt het eerste jaar
