3d
in rozetvorm door, bloeit in het tweede jaar en sterft vervolgens af. De
planten hebben een enorm regeneratievermogen en dat is ook de reden waar
om zij na een zware rupsen-aantasting, of afmaaien, lang niet altijf af
sterven. Een zware aantasting stelt meestal wel echter de bloei een jaar
uit. Jacobskruiskruid bevat giftige stoffen (alkaloiden) die bij paarden
en runderen dodelijke lever-aandoeningen kunnen veroorzaken. Schapen
zijn minder gevoelig. Deze giftigheid plus zijn sterk regeneratievermo
gen vormen de oorzaken van de problemen in weilandgebieden in vele delen
van de wereld. In Nederland vormt, zover ik weet, Jacobskruiskruid geen
probleem voor de veeteelt. Op Schouwen-Duiveland zijn in ieder geval geen
ongevallen bekend van ponies of koeien welke regelmatig op overbegraasde
dijkhellingen met veel Jacobskruiskruid-opslag lopen. Kennelijk moet er
helemaal niets anders meer te vinden zijn voordat de beesten aan Jacobs
kruiskruid beginnen.
De relaties
Bij het jaarlijks vervolgen van de relaties tussen de plant en de vlin
der binnen één km2 duingebied is gebleken dat de direkte invloed van de
o
Jacobsvlinder op het aantal Jacobskruiskruidplanten binnen die km niet
zo groot is. Een groot deel van de aangetaste planten regenereert weer.
Het aantal regenererende planten wordt niet alleen door de mate van aan
tasting bepaald, maar ook door weersfactorenHet weer heeft een grote
invloed op zowel het overleven van gezonde planten als op de mogelijk
heid tot regeneratie van in meer of mindere mate aangetaste planten.
Aan de andere kant bleek echter wel dat de lokale aanwezigheid van rup
sen sterk door het aantal planten, beter gezegd de hoeveelheid planten-
materiaal, bepaald wordt.
Door medewerkers van de universiteit van Leiden werd voor de relaties
tussen Jacobskruiskruid en de Jacobsvlinder de zogenaamde schotsje-
springen' hypothese opgesteld. Zij kwamen hiertoe op grond van de volgen
de feiten: Jacobskruiskruid komt in de duinen meestal pleksgewijs voor;
hier en daar plekken met een grote dominantie van deze plantensoort. Deze
plekken kunnen beschouwd worden als aparte populaties van Jacobskruis
kruid. Binnen één km2 duingebied werden honderdvijftig aparte populaties
vastgesteld en ingetekend op een kaart. Het bleek dat de rupsen niet elk
jaar alle populaties aantasten en dat van jaar tot jaar het verspreidings
patroon van aangetaste plantenpopulaties anders is. In het voorjaar se
lecteren de vlinders voor de eileg alleen die populaties waarbij veel
voedsel aanwezig is, dus populaties met een hoge dichtheid aan fors ont
wikkelde planten. In de zomer worden deze populaties door massale rupsen
vraat sterk aangetast en sommige sterven gedeeltelijk af. Gedwongen door
het ontstane voedseltekort migreren de dan nog niet verpopte rupsen naar
andere, onaangetaste plantenpopulatiesDie noodgedwongen migratie gaat
echter meestal met een hoge sterfte onder de rupsen gepaard.
Het elk jaar wisselende verspreidingspatroon van sterk- en nauwelijks of
niet aangetaste plantenpopulaties kan gezien worden als een soort schots-
je-springen van de Jacobsvlinder. Het door-het-ijs-zakken risico is in
dit geval voedseltekort. De Jacobsvlinder voorkomt lokale uitsterving
door via eileg-selectie elk jaar van de ene rijke plantenpopulatie naar
de andere te 'springen'. Wat er dus gebeurt is dat de heterogeniteit in
plantenpopulaties wat betreft hoeveelheid plantaardig materiaal elk jaar
een verschillend patroon in eileg door de vlinders veroorzaakt. Van jaar
