Berkheide is een ca, 1000 ha groot duingebied tus
sen Katwijk aan Zee en Meyendel. Van nature is
het een dynamisch duinlandschap, gekenmerkt
door zandverstuivingen, uitgestoven vochtige
duinvalleien, duinmeren en bos. AI lange tijd
wordt het gebied op steeds verschillende manieren
door de mens geëxploiteerd. Bos- en helmaan-
plant, akkerbouw en bunkerbouw in oorlogstijd
zijn hiervan nog steeds zichtbare sporen. Recente
lijk zijn de activiteiten van de Leidsche Duinwater
Maatschappij (LDM) en het toerisme de meest op
vallende menselijke activiteiten in het gebied. Van
een natuur-historisch verantwoord beheer was tot
eind jaren zeventig geen sprake.
Nog net op tijd werd het gebied van de dreigende
verloedering gered door de oprichting, in 1975,
van de werkgroep Berkheide. Doel van de werk
groep was het „meetbaar" maken van de natuur
lijke waarden van Berkheide middels gericht on
derzoek. De zaken werden rigoreus aangepakt,
waarbij vanaf het begin een accent lag op broed-
vogelinventarisaties. De resultaten van tien jaar
telwerk (1975-1985) zijn nu in dit boek vastgelegd.
Het belangrijkste wat dit boek duidelijk maakt is
dat een combinatie van onderzoek en bescherming
écht kan werken in een bedreigd natuurgebied. Uit
de gedegen inleiding komt een vijf-voor-twaalf
beeld naar voren. Als de werkgroep Berkheide niet
had bestaan waren de natuurwaarden van het ge
bied wel zéér sterk geslonken!
Nu wordt uit het ornithologisch gedeelte van het
boek duidelijk dat Berkheide zich kan roemen op
een fraaie duin-avifauna, met goede populaties
van soorten als Bergeend, Wulp, Tapuit, Sprink-
haanrietzanger en Roodborsttapuit.
Bergeend, een karakteristieke broedvogel van open duin
gebied. Foto: Henk Hannsen.
Vrijwel al deze soorten zijn tussen 1975 en 1985 in
aantal toegenomen. Vaak was dit het gevolg van
op instignatie van de werkgroep uitgevoerde be
heersmaatregelen, zoals het voor het publiek slui
ten van bepaalde duingedeeltes en controle op na
leving van wandel- en fietsvoorschriften.
Hoofdstuk 4.1, dat de broedvogels behandelt en
met 90 pagina's het meest substantiële gedeelte van
het boek is, mag zeer geslaagd worden genoemd.
De tekst is prettig leesbaar, kaarten en diagram
men zijn steeds overzichtelijk gepresenteerd.
Hoofdstuk 4.2, waarin niet-broedvogels worden
besproken, komt wat minder uit de verf. Mis
schien ware het verstandig geweest de soms nogal
summiere gegevens op een minder definitieve wij
ze te presenteren. Met name geldt dit voor de
strandvogels.
Hoofdstuk 5, samenvatting en conclusies geeft
trends per soortengroep over voor- of achteruit
gang. Uit de overzichten blijkt een achteruitgang
van de vogels van open terreinen en van de vogels
die gebonden zijn aan vochtige biotopen, zoals
open water. De open terreinen zijn door struweel
vorming, vastlegging met helm enz. sterk in areaal
achteruitgegaan, met als gevolg een afname van de
karakteristieke broedvogels. Daarnaast heeft de
recreatie als bron van verstoring in dit land
schapstype de meest sterke uitwerking. Ten aan
zien van de vogels van de vochtige biotopen blijkt
eens te meer de overwegende invloed van de water
winning in Berkheide. Verdroging van het duin,
sterke en onnatuurlijke waterstandsschommelin
gen, het verloren gaan van veel bos door de aanleg
van infiltratieplassen en -kanalen, het onregelma
tig en permanent droogvallen alsmede het dicht
groeien van kwelplassen hebben geleid tot achter
uitgang en verschuivingen in de broedvogelbevol-
king. Voor niet-ingewijden en voor hen die meer
„op afstand" bij deze industriële activiteiten in het
duin zijn betrokken - waaronder recensenten -
wordt een beeld geschetst, een gebeurtenis verteld,
die aan het onwerkelijke grenst. Het is niet goed
denkbaar dat in onze moderne tijd dermate groot
schalige aantastingen in een erkend natuurgebied
als het duin, nog mogen plaatsvinden. In de aan
bevelingen wordt dan ook zowel naar het beleid als
naar het beheer een aantal maatregelen opge
somd, die op termijn een verbetering van het duin
milieu van Berkheide moeten opleveren.
OMMERING GERRIT VAN, THEO VER-
STRAEL, 1987.
Vogels van Berkheide, Leiden, ISBN 90.72021-01-
0. 211 pp. rijk geïllustreerd met tekeningen en tien
tallen foto's. Met index en literatuurlijst.
Prijs 25,19,50 voor donateurs van de Stich
ting Duinbehoud). Te bestellen door overmaking
van dit bedrag plus 5,verzendkosten op giro
38 777 22 t.n.v. werkgroep Berkheide, Leiden,
o.v.v. „Vogels". Of af te halen op het kantoor van
de Stichting Duinbehoud, Stationsweg 12, 2313
AV Leiden, tel. 071-131800.
J. Beijersbergen J. W. Vergeer
69
