De duinen van Haamstede in 1728
Frans Beekman
Kaartvondst
Sinds enige tijd bevindt zich in het Streekarchivariaat Schouwen-Duiveland en Sint Philipsland het
Familie-archief van der Lek de Clercq. In dit archief vond ik onder inv.nr, H 205 een oude kaart van
de duinen van Haamstede uit 1728, die in 1899 was nagetekend. De originele kaart was bij de brand van
Middelburg in 1940 verloren gegaan en het is dus zeer gelukkig dal deze nagetekende kaart, die „accor
deert met het origineel" (zoals de Rijksarchivaris in 1899 schreef) nog wèl bestaat.
De kaart geeft de grensscheiding aan in de Schouwse duinen tussen de Staatse (nu Domaniale) duinen
en de duinen van de Heerlijkheid Haamstede (nu Natuurmonumenten). De kaart in het archief is vier
maal dubbelgevouwen op geolied papier en is in vrij slechte staat. Ons medelid Teun Rosmolen uit Zie-
rikzee heeft echter kans gezien - met veel moeite - een fotografische copie te maken (80 x 60 cm). Van
deze copie staat nu in de Sterna een verkleining.
Van wie waren de duinen?
Duizend jaar geleden was alle grond van de Fran
kische koning. Die koning was echter meestal ver
weg en hij leende stukken land aan een graaf. In
1299 gaf graaf Jan een groot deel van de duinen in
„achterleen" aan zijn bastaardbroer Witte van
Haamstede. De heren van Haamstede gingen het
op den duur als hun eigendom beschouwen.
Later werden de Grafelijkheidsduinen beheerd
door de Staten van Zeeland (vandaar Staatse dui
nen) en tegenwoordig is het Rijk (Dienst der Do
meinen) verantwoordelijk. Het bezit van de heren
van Haamstede kwam uiteindelijk in 1981 in han
den van de Vereniging tot Behoud van Natuurmo
numenten in Nederland.
Conventie van 1728
De heren van Haamstede wilden in het begin van
de achttiende eeuw wel eens precies weten waar
hun bezit ophield en namens de Staten van Zee
land komt de Rentmeester-Generaal Beoosten
Schelde Adriaan Kempe op een bespreking met de
Heer van Haamstede Rutger Mogge (12 april
1728). Er wordt een overeenkomst gesloten en 18
juni 1728 wordt dit vastgelegd op een kaart ge
maakt door „geëxamineerd en geadmitteerd land
meter" Isaac van der Weel.
Punt A op deze kaart is „voor het duynwekken,
daar Yman Bakker nu woond bewesten Molen
berg". Punt B ligt „voor Bakkerswegt". De punten
A en B worden exact uitgedrukt in graden ten op
zichte van de kerktorens van Westenschouwen,
Burgh, Haamstede en Renesse. De lijn A-B wordt
precies ten opzichte van „een ordinair zeecompas"
bepaald, namelijk 13 graden en 15 minuten weste
lijk van het Noorden.
Grenspaal 1791. Foto: J. P. v. d. Broecke.
De grenslijn wordt in het veld aangegeven met ei
ken palen, gelet op het aantal dwarsstreepjes waar
schijnlijk negen. In 1756 vinden we een „specifica
tie van kosten gevallen op het vernieuwen en
herstellen van de vergane en vervallen scheidpa
len". In 1791 zijn de houten palen vervangen door
twaalf hardstenen palen met aan de ene zijde een
G voor Grafelijkheid en aan de andere kant een H
voor Haamstede. Van deze stenen palen is er nog
een enkele bewaard gebleven.
Duinen en duinvalleien
De kaart wordt pas interessant door de aanduiding
van de duinvalleien in 1728 en de vele namen. Hij
lijkt preciezer dan hetgeen Hattinga in zijn kaart
uit 1752 tekende en waarschijnlijk voor het duin
gebied teruggreep op kaarten uit het eind van de
17e eeuw.
53
