Landschap 19toen
Het Steenzwaan en de Bakkersweel
Ditmaal twee foto's uit de polder Vierbannen van Duiveland. Deze polder met de dorpen Ouwerkerk,
Nieuwerkerk en Kapelle was in de 12e eeuw tot stand gekomen. Aan de westkant lag toen nog de Gouwe,
de scheidingsgeul met Schouwen.
Op het kaartje ziet men een brede kreek met
hoekig verloop richting Nieuwerkerk liggen. In het
woord Steenzwaan herkennen we de waternaam
zwin of zwene. Steen had te maken met een stenen
huis of met een stenen kade langs de kreek. Het
hoekige verloop duidt erop dat het een inbraak- of
erosiekreek is. Hij is niet zeer oud, want anders
was het een grens geworden. Wèl een grens is de
wat oostelijker gelegen Sweene (De Oude Water
gang bezuiden Stevensluis). Het land west en oost
van het Steenzwaan lag in het gebied Bewesten
Sweene.
De Oude Polderdijk van Duiveland heeft bui
tendijks van het Steenzwaan duidelijk een inham
die op landverlies wijst. Er is hier land prijsgege
ven toen het Steenzwaan ontstaan is. De Noord-
Gouwe was tot 1374 open water èn van hieruit (uit
het noordwesten) is mogelijk de doorbraak in de
polder Vierbannen van Duiveland ontstaan. Mo
gelijk gebeurde dat tijdens de St. Aagtevloed van
1285. Bij het Diepe Gat (niet op het kaartje) is net
zo'n hoekige inham.
In de loop van de tijd spoelde grond vanuit de
omliggende landerijen in het Steenzwaan en ook
groeide er riet en zeebies. Rond 1600 is sprake van
een opwas „De Waard" in het Steenzwaan.
Het vissen in het Steenzwaan was verpacht. Van
onze streekarchivaris H. Uil vernam ik dat in 1642
Willem Janse Brouwer het visrecht pachtte. In ruil
daarvoor leverde hij jaarlijks zes karpers of twaalf
mooie, volwassen botten aan de ambachtsheer van
Botland (één van de bannen of rechtsgebieden van
Duiveland).
Ook langs het Steenzwaan ontstonden aanwas
sen en zo viel de kreek in stukken uiteen. Vanaf
Nieuwerkerk gezien sprak men van Eerste, Tweede
en Derde Steenzwaan. Alleen het Derde Steen
zwaan bestaat na de Herverkaveling nog.
De foto uit ca. 1935 laat het Eerste Steenzwaan
zien met uitzicht op Nieuwerkerk. De vlak oplo
pende slikkige oever met riet en biezen bood veel
mogelijkheden voor steltlopers. Zo hoort een
2
