Landschap 19-toen
De Wildernis bij Brouwershaven
In de verhalen van oudere natuurliefhebbers duikt af en toe de naam Wildernis op, een legendarisch
plekje in de buurt van Brouwershaven waar vóór 1940 wel eens tientallen bloeiende Bijenorchissen waren
gezien. Dankzij aanwijzingen van Frans Jansen, Rijkel ten Kate en Jan Koevoets, NJN-ers uit de jaren
'30, kon ik mij een beeld gaan vormen van die wildernis.
Ontstaan
Tegen de zeedijk van de polder Kijkuit oostelijk
van Brouwershaven bevond zich een brede strook
land, 1 km lang en ongeveer 30 m breed, die nogal
laag lag en waar allerlei wilde planten groeiden.
Voor de boeren in de polder was dat kennelijk
maar een rommelig stuk met 'vuulte' en de veld
naam Wildernis is door deze mensen aan dat ge
bied gegeven.
De zeedijk van polder Kijkuit is kaarsrecht en
werd in het midden van de 17e eeuw gemaakt. Na
de rampzalige stormvloed van 1682 is bij de her-
dijking van Kijkuit rond 1700 deze inlaagdijk zee
dijk geworden. Het lijkt erop dat de grond voor
deze dijk vlak erachter gewonnen is in putten, af
gescheiden door een aantal dammen. Het zijn de
ze kleiputten ('uijtgedaen lant') die begroeid raak
ten en het natuurgebied de Wildernis gingen
vormen.
Beschrijving van de Wildernis
De oudste beschrijving van de Wildernis is van
niemand minder dan Victor Westhoff in het NJN-
tijdschrift Amoeba 1935. Hij noemt de planten
groei 'een ongerepte warboel, een merkwaardig
mengsel van rivier-, veen-, duin-, zout- en weide-
flora, waar de gekste dingen te vinden zijn. Er zul
len weinig plaatsen in Nederland zijn, waar al deze
totaal niet bij elkaar horende planten bijeengroei-
en. Ook de zeer zeldzame Bijenorchis zou hier
moeten staan...'.
Het is de Schouwse NJN-er Nico J. Beije (Re-
nesse 1920-Rusland 1944) die gedetailleerd in De
Levende Natuur van 1936 over de Wildernis zal
schrijven. Hij beschrijft in september van dat jaar
nauwkeurig de route die hij met een excursie in de
zomer volgde en vermeldt in ieder biotoop de ge
vonden plantensoorten. (Hier vermeld met de
toenmalig gebruikte namen).
1
