De vogels om ons huis (2)
De Torenvalk
Het nestelen van Torenvalken in natuurlijke hotten in bomen komt in Nederland niet veel
voor. De heer Glazenburg volgde maandenlang een bijzonder broedgeval in z'n achtertuin.
(Redactie).
J. Glazenburg
Inleiding
Dit voorjaar waren de nestkasten weer bezet
door Kool- en Pimpelmezen. Meerdere Spreeu
wenparen nestelden in een holle Abeel en dat de
Winterkoningen en Merels er ook waren lieten ze
luidkeels weten. Maar de aandacht ging vooral
naar een andere Abeel dan die van de Spreeuwen.
Deze heeft zijn kruin grotendeels verloren en het
bovenste deel van de stam zit vol holen. Hierin is
sinds enkele jaren een kolonie Kauwen gevestigd,
terwijl een deel van de holten ook hier door
Spreeuwen is bezet.
De valken arriveren
Op vrijdag 4 april hoorde ik voor 't eerst het ge
luid van een Torenvalk in de tuin en omdat de bo
men nog kaal waren, had ik hem al gauw ontdekt:
in de Abeel. De volgende dag waren er twee Toren
valken en een ervan ging in het onderste gat in de
stam van de Abeel, onder de Kauwen. Dit gat is zo
groot, dat een valk er net rechtop in kan staan.
Even nadat de valken weggevlogen waren, zag ik
een Kauw datzelfde gat ingaan en daarna was er
een die met een tak in de snavel dwars voor het gat
naar binnen wilde. Hij manoeuvreerde zo, dat hij
toch met tak en al naar binnen kwam. 't Werd
spannend! Zouden de valken daar gaan nestelen?
Een dag later zag ik in de Abeel een valk en een
Kauw op een meter afstand van elkaar op dezelfde
tak. De Kauw trachtte kennelijk duidelijk te ma
ken over welk geducht wapen hij beschikt: hij pik
te heel driftig in het hout. De valk reageerde niet.
Paarvorming
In de volgende weken zag ik verschillende keren
hoe de vrouwtjesvalk - op een tak zittende - van
het mannetje een muis kreeg aangeboden. Met een
muis afwisselend in een klauw of in de snavel zat
hij een keer drie kwartier op haar te wachten. Toen
was hij 't zat, vloog naar de dichtsbijzijnde duin
top en verorberde zelf de buit. Met menselijke ro-
mantisch-sentimentele maatstaven beoordeeld
wordt dit aanbieden van prooien vaak hofmakerij
genoemd. Er zouden wel eens functies in het ge
ding kunnen zijn met een puur utilitair karakter:
hij overtuigt haar ervan dat de lokatie wat de
voedselvoorziening betreft in orde is. Bovendien
hoeft ze zich niet te veel in te spannen en wordt in
optimale conditie gebracht om straks te gaan
broeden en de jongen groot te brengen.
Het onderscheid tussen mannetje en vrouwtje
lijkt op de plaatjes in de vogelboeken onmisken
baar, maar in het veld waren deze typische ken
merken vaak slecht waarneembaar. Dat was vooral
zo in de eerste maanden van de waarnemingen: het
grijs van de mannetjeskop was meestal niet te on
derscheiden en hij bedekte zittend zijn staart zo
danig met zijn vleugels, dat het typisch mannelijke
patroon niet zichtbaar was.
De copulatie
Op 29-4 zag ik voor 't eerst een copulatie, wat
met een kenmerkend geschreeuw gepaard ging:
krie, krie, krie, krie! In de toen volgende dagen
werd veelvuldig gepaard - tot twee keer in een half
uur. 't Was steeds hoorbaar, soms ook te zien. De
visuele waarnemingen werden in de loop van mei
meer en meer bemoeilijkt door het ontluikende ge
bladerte. Op 3-5 en 4-5 waren er drie valken te
zien, onderscheiden van het geslacht was niet mo
gelijk. Het deed mij denken aan een recent onder
zoek bij Koolmezen, waarbij genetisch werd vast
gesteld, dat de eieren in één nest het resultaat
waren van de paring met verschillende mannetjes.
Behalve de Koolmees zullen er meer vogels zijn
met promiscue gedrag. Na 10-5 heb ik geen copu
latie meer waargenomen.
11
