Landschap 19-toen
ten te hebben gezien. "Wat riep Hidde met een
voor hem ongewone heftigheid. "Daar, in die
kreek". En na even te hebben gekeken en een eind
je te zijn teruggelopen: "Je moet hier komen
staan. Dan kijk je net voorbij die bocht. Kijk, nu
komt er één het rechte stuk in lopen".
Luuk en ik vonden het ineens erg warm op de
Philipsdam. "Zullen we maar naar huis toe gaan,
Gerard stelde Luuk voor.
Enfin, we hielden er toch geen steltklutentrau-
ma van over. Trouwens, ik heb ook geen frustraties
van Kleine Bonte Spechten. Maar wat doe je als je
altijd al graag een Kleine Alk hebt willen zien en
die wens gaat in vervulling Zijn wetenschappelij
ke naam is "Alle alle". Mijn vriend Nico opende
die gedenkwaardige dag zijn dagboek met "Alle-
alle-uja".
De duinen noord en zuid van de vuurtoren op Schouwen in 1910
Inleiding
Sinds kort zijn op het Rijksarchief in Zeeland
(Middelburg) voor bestudering beschikbaar de
"collecties De Bruijne" (inventaris 369). Deze ver
zameling bestaat uit familie-papieren, plakboe
ken, studieboeken en een groot aantal lantaarn
plaatjes, glasnegatieven en foto's betreffende de
natuurhistorie van Zeeland (ruim 15001). De schel
penverzameling van De Bruijne ging naar de Uni
versiteit van Amsterdam, zijn herbarium naar het
Rijksherbarium in Leiden.
Pieter de Bruijne (1884-1981) was directeur van
de Provinciale Stoombootdienst op de Ooster-
schelde (1911-1940) en o.a. ook Brits vice-consul in
Vlissingen. Tussen 1905 en 1925 bestudeerde De
Bruijne uitvoerig het duingebied Oranjezon bij
Vrouwenpolder op Walcheren. Tussen 1958 en
1960 stelde hij hierover een "Verhandeling" sa
men: getypt met foto's in twee banden. Vooral de
duinvormen van het onbegroeide zand kregen
daarbij veel aandacht en hij oriënteerde zich hier
voor in de literatuur over de Duitse duinkusten. In
zijn beschrijvingen komen we dan ook vaktermen
tegen als Wanderdunen (loopduinen), Haldendü-
ne (windkuilduin) en Kupsten (pollenrij). Het was
voor mij een aangename verrassing in deze collec
tie ook duinfoto's van Schouwen aan te treffen
waar hij in 1910, 1914, 1915 en 1924 fotografeerde.
Vooral de serie gemaakt op 15 en 16 mei 1910
(ruim 30 foto's) is in mijn ogen uniek te noemen.
Uniek omdat de foto's zo vroeg al gemaakt zijn èn
omdat De Bruijne zo goed rondgekeken heeft, het
landschap in z'n vorming begreep en de kenmer
ken echt wist vast te leggen.
Hij dateerde de foto's, gaf de plaats en richting
nauwkeurig aan op een topografisch kaartje 1
50.000 en schreef ook allerlei informatie op de
kaarten. Elke foto werd namelijk op een karton
nen kaart geplakt en verder werd elke foto nage
trokken. De velletjes overtrekpapier werden ook
opgeplakt. Van elke foto zijn zo twee kaarten aan
wezig en te zamen zitten de kaarten in een houten
lade.
Lokatie: Vcrklikkerpad
De eerste foto (121) van 16 mei 1910 is gemaakt
op de overgang Verklikkerduinen naar de vroon-
gronden in de omgeving van de vuurtoren. De fo
tograaf staat op de plaats van het huidige Verklik
kerpad en kijkt in zuidwestelijke richting. De
duinen stoven in 1910 nog actief. Hierdoor ont
stonden op veel plaatsen wintermeertjes. Tot half
mei stond daar dus water in. De paaltjes in de
stuifvallei zijn waarschijnlijk resten van rietscher-
men die men dwars in de vallei plaatste om het
zand te stuiten. De vroongronden waren een kale
weide. Bij de "Westerlichttoren" zijn wat bomen
en een boerderijtje met akkertjes.
Bij een latere foto schreef De Bruijne dat de
pachter het grasland geploegd had om er wat rog
ge en lupine te verbouwen. "De rogge stond van
de zomer (1924) aller armelijkst en het scheuren
van de duinweide gaf aanleiding tot verstuivingen:
dat zand stoof tot bij den vuurtoren waar men er
veel last van had".
Lokatie: Meeuweduinen
De volgende foto (117) van 15 mei 1910 is ge
maakt waar nu het pad door de Stuifduinen be
gint, dus aan de noordkant van de Domaniale dui
nen. Het verse witte stuifzand op de voorgrond
"wordt van de zeeduinen die hier 1000 m van ver
wijderd zijn aangevoerd".
De duinen van Schouwen werden in die tijd af
geschilderd als afschrikwekkend en lijkend op een
2
