Teken en de Ziekte van Lyme
Kees de Kraker
Het was in 1972 in het schapenland Ierland dat ik voor het eerst kennismaakte met teken. Na
een wandeling door het idyllische landschap aan de westkust bij het plaatsje Kinvara in de buurt
van Galway.zaten er onder de rand van de sokken van broer Paul en mij een aantal grijze bultjes
die zich niet zomaar lieten verwijderen. Met afgrijzen staarden we naar hel kopje dat na het weg
halen van het met bloed gezwollen achterlijf, diep in je vel vastgebeten achterbleef.
Hoewel onbekend in de Zeeuwse kleipolders bleken er later dichter bij huis. met name in de
duinen, eveneens van dergelijke lastposten voor te komen. Zo kwam ik ze herhaaldelijk tegen
bij broedvogelinventarisatiesop de Slikken van Flakkee en onlangs nog in de Boswachterij Wes-
terschouwen. Inmiddels waren teken geen ordinaire bloedzuigers meer, maar stonden ze be
kend als verspreiders van de Ziekte van Lyme. Hierdoor is er over deze beestjes veel geschreven
en weten we er veel meer van dan van de naamlozen die over minder vervelende eigenschappen
beschikken. In dit artikel worden de feiten nog eens op een rijtje gezet.
Levenscyclus van teken
tigen en zijn het officieel dus geen insekten.Ook de
verandering van nimf in volwassen teek voltrekt
zich op deze wijze. Daarna zijn het alleen de vrouw
tjes die nog één keer bloed op het menu hebben
staan om eitjes te kunnen leggen.
Biotoop
Voor overleving zijn teken afhankelijk van een
omgeving waarin ze hun vochtbalans kunnen
handhaven. Vocht nemen ze op uit de luchten een
biotoop met een hoge luchtvochtigheid, zoals de
strooisellaag van een eiken- of dennenbos, open
gebied met een niet te korte vegetatie en een flinke
strooisellaag, is daarvoor het meest geschikt. In ge
bieden waar het grondwater af en toe tot in het
maaiveld stijgt of waar de luchtvochtigheid door
een korte vegetatie en het ontbreken van een vol
doende ontwikkelde strooisellaag aan sterke
schommelingen onderhevig is.kan de teek zich niet
handhaven. Een hoog aanbod van potentijle gast
heren, zoals muizen, honden en re(en kan van in
vloed zijn op de populatiedichtheid en de versprei
ding in de geschikte gebieden.
Ziekte van Lyme
Wanneer mensen worden gebeten door teken
betreft dat vrijwel altijd de Schapenteek Ixodes ri-
dmo'.Tijdens het bloedzuigen kunnen bacteri(n en
virussen uit het bloed en het speeksel van de teek
op mensen worden overgedragen. De Ziekte van
Lyme isgenoemd naar het plaatsje Lyme in Conne-
citicut U.S.A. waar een epidemie van ziektever
schijnselen.als gewrichtsaandoeningen.in 1975 tot
de ontdekking van een door teken overgebrachte
bacterie (Borrelia burgdorferi) leidde die deze in
fectieziekte veroorzaakte.
De ziekte komt in verschillende stadia en vor-
De levencyclus van een teek bestaat uil drie sta
dia, namelijk larve-nimf-vol wassen teek. Om van
het ene stadium in het andere te komen moet de
teek voor elke gedaanteverwisseling een keer
bloed zuigen.De larven klimmen in de vegetatie
omhoog en wachten daar de komst van een ge
schikte gastheer af, bij voorkeur een muis, maar
ander zoogdier, mens of vogel wordt ook wel voor
lief genomen. Door gevoelige zintuigen in de voor
poten. waarmee veranderingen in lichtintensiteit,
warmte en geurstoffen worden opgemerkt, kun
nen de (oogloze) teken de nadering van een poten
tiële bloeddonor gewaar worden en zich op het
juiste moment laten vallen of snel overstappen. Na
zich volgezogen te hebben Iaat de teek los en komt
na vervelling in een volgend stadium. Larven zijn te
onderscheiden van nimfen doordat ze maar drie
paar poten hebben, terwijl de nimfen evenals de
volwassen teken vier paar poten hebben. Hierdoor
worden ze gerangschikt in de orde van de spinach-
Teken zijn. wanneer ze nog geen bloed gezogen hebben,
niet veel groter dan een mier. bij het bloed zuigen zwelt
het achterlijf op tot een grootte van een kleine erwt. Links
het wat kleinere cf (3mm), rechts het 2 (4 mm).
a31