Teken en de Ziekte van Lyme Kees de Kraker Het was in 1972 in het schapenland Ierland dat ik voor het eerst kennismaakte met teken. Na een wandeling door het idyllische landschap aan de westkust bij het plaatsje Kinvara in de buurt van Galway.zaten er onder de rand van de sokken van broer Paul en mij een aantal grijze bultjes die zich niet zomaar lieten verwijderen. Met afgrijzen staarden we naar hel kopje dat na het weg halen van het met bloed gezwollen achterlijf, diep in je vel vastgebeten achterbleef. Hoewel onbekend in de Zeeuwse kleipolders bleken er later dichter bij huis. met name in de duinen, eveneens van dergelijke lastposten voor te komen. Zo kwam ik ze herhaaldelijk tegen bij broedvogelinventarisatiesop de Slikken van Flakkee en onlangs nog in de Boswachterij Wes- terschouwen. Inmiddels waren teken geen ordinaire bloedzuigers meer, maar stonden ze be kend als verspreiders van de Ziekte van Lyme. Hierdoor is er over deze beestjes veel geschreven en weten we er veel meer van dan van de naamlozen die over minder vervelende eigenschappen beschikken. In dit artikel worden de feiten nog eens op een rijtje gezet. Levenscyclus van teken tigen en zijn het officieel dus geen insekten.Ook de verandering van nimf in volwassen teek voltrekt zich op deze wijze. Daarna zijn het alleen de vrouw tjes die nog één keer bloed op het menu hebben staan om eitjes te kunnen leggen. Biotoop Voor overleving zijn teken afhankelijk van een omgeving waarin ze hun vochtbalans kunnen handhaven. Vocht nemen ze op uit de luchten een biotoop met een hoge luchtvochtigheid, zoals de strooisellaag van een eiken- of dennenbos, open gebied met een niet te korte vegetatie en een flinke strooisellaag, is daarvoor het meest geschikt. In ge bieden waar het grondwater af en toe tot in het maaiveld stijgt of waar de luchtvochtigheid door een korte vegetatie en het ontbreken van een vol doende ontwikkelde strooisellaag aan sterke schommelingen onderhevig is.kan de teek zich niet handhaven. Een hoog aanbod van potentijle gast heren, zoals muizen, honden en re(en kan van in vloed zijn op de populatiedichtheid en de versprei ding in de geschikte gebieden. Ziekte van Lyme Wanneer mensen worden gebeten door teken betreft dat vrijwel altijd de Schapenteek Ixodes ri- dmo'.Tijdens het bloedzuigen kunnen bacteri(n en virussen uit het bloed en het speeksel van de teek op mensen worden overgedragen. De Ziekte van Lyme isgenoemd naar het plaatsje Lyme in Conne- citicut U.S.A. waar een epidemie van ziektever schijnselen.als gewrichtsaandoeningen.in 1975 tot de ontdekking van een door teken overgebrachte bacterie (Borrelia burgdorferi) leidde die deze in fectieziekte veroorzaakte. De ziekte komt in verschillende stadia en vor- De levencyclus van een teek bestaat uil drie sta dia, namelijk larve-nimf-vol wassen teek. Om van het ene stadium in het andere te komen moet de teek voor elke gedaanteverwisseling een keer bloed zuigen.De larven klimmen in de vegetatie omhoog en wachten daar de komst van een ge schikte gastheer af, bij voorkeur een muis, maar ander zoogdier, mens of vogel wordt ook wel voor lief genomen. Door gevoelige zintuigen in de voor poten. waarmee veranderingen in lichtintensiteit, warmte en geurstoffen worden opgemerkt, kun nen de (oogloze) teken de nadering van een poten tiële bloeddonor gewaar worden en zich op het juiste moment laten vallen of snel overstappen. Na zich volgezogen te hebben Iaat de teek los en komt na vervelling in een volgend stadium. Larven zijn te onderscheiden van nimfen doordat ze maar drie paar poten hebben, terwijl de nimfen evenals de volwassen teken vier paar poten hebben. Hierdoor worden ze gerangschikt in de orde van de spinach- Teken zijn. wanneer ze nog geen bloed gezogen hebben, niet veel groter dan een mier. bij het bloed zuigen zwelt het achterlijf op tot een grootte van een kleine erwt. Links het wat kleinere cf (3mm), rechts het 2 (4 mm). a31

Tijdschriftenbank Zeeland

Sterna | 1998 | | pagina 5