'Voor den kooiker blaze men op den hoorn'
Gerard Ouweneel
Door particulieren werden op Schouwen-Duiveland tussen 1888 en 1895 vier eenden
kooien aangelegd. Van die vier bestaat thans alleen nog die bij het Watergat in de dui
nen van Renesse. De andere verdwenen. De kooi in de Westerse Laagte te Haamstede
was slechts een kort leven beschoren. Die van Ellemeet overleefde de watersnood
ramp en de daaropvolgende herverkaveling niet en dat gold ook voor de eerste kooi
van Oosterland, die lag aan de Geule, tussen Oosterland en Viane. Voor het verlies van
deze kooi kwam die in 'De Maire', de tweede die Schouwen-Duiveland thans bezit.
Nog bestaand of verdwenen, alles wat over de eendenkooien te achterhalen valt, is
welkom bij Teun Rosmolen, bestuurslid van onze Natuur- en Vogelwacht en afstamme
ling van een kooikersfamilie bij uitstek. Want Teun's grootvader en vader waren actief
in vier eendenkooien.
'Met weemoed denk ik eraan terug...! Want
ik had alle vrijheid, een leven als God in Frank
rijk". Aan het woord is Simon Rosmolen.Teun's
vader. 9 i jaar oud. Hij vertelt over zijn tijd als
kooiker op de eendenkooien van Schouwen-
Duiveland. Wij zitten in Teun's tuin. aan de
rand van Zierikzee. Rondde rotonde vóór zijn
huis circuleert traag het Schouwen-Duive-
landse recreatieverkeer van een zomerzon-
dagmiddag, bootjes en surfplanken zeulend of
caravans voortslepend. In de tuin herleeft een
historie die veel verder teruggaat dan de begin
jaren van onze Natuur- en Vogelwacht. Wij lui
steren naar de twintigste eeuw zoals die op
Schouwen-Duiveland was, naar de eeuw van
Simon Rosmolen.
Na 9 jaar de kooi in de Westerse Laagte bij
Haamstede te hebben gedreven, betrok Si
mon's vader Teunis zomer 1900 de eendenkooi
van Renesse. Daar werd in 1908 Simon gebo
ren. Op 1 mei 1916 verhuisden de Rosmolens
naar de in 1895 aangelegde eendenkooi van El
lemeet. Teunis Rosmolen kwam daar in loon
dienst. In 1933. toen Teunis 67 jaar was. trok
deze zich terug uit het kooikersvak. Simon,
toen 25, volgde hem op. "Ik was bij de Dienst
Zuiderzeewerken" vertelt hij.'maar dat liep af.
Natuurlijk had ik mijn vader in de kooi gehol
pen. dus ik kende het vak. Ik kreeg het prima.
Bij de kooi-eigenaar mijnheer Jochems stond
ik voor 10 gulden per week op de loonlijst. Daar
kwam bij 5 cent kopgeld per gevangen eend.
Dan waren er nog inkomsten uit de verkoop
van gevangen paling en opbrengsten uit ge
raapte meeuweneieren. En natuurlijk had ik
geiten en kippen en was er een landje met aard
appelen. Tweemaal per jaar kwam mijnheer
Jochems op bezoek. In een auto met chauffeur,
een open Mercedes Benz.zo'n auto als waarin
je nu op oude films die Nazibonzen ziet rijden.
Denk erom dat mijnheer Jochems de boeken
scherp controleerde. En al die tijd stond de
chauffeur stram te wachten...! Maar verder was
ik mijn eigen baas'.
Begin 1940 kocht F.A.L.C baron Schimmel-
penninck van der Oije de kooi van Ellemeet en
alles wat rondom lag. Deze bezat reeds de kooi
van Oosterland. De baron wist Simon Rosmo
len over te halen daar te gaan kooien. Op 1 mei
1940,10dagen voorde Duitse inval,gingSinron
met zijn gezin over. Daarbij bevond zich'onze'
zesjarige Teun. Zijn vader vertelt: 'In februari
1944 moesten wij evacueren. Dal deden we
niet. We doken onder, want er waren genoeg
voorraden. Vanuit het kooihuis zagen wij het
water langzaam stijgen. Het was een leven van
overdag slapen en 's nachts brood bakken en
nog wat groente uit een droogliggend tuintje
halen. Op 15 augustus 1944 werden we opge
pakt en, na strenge ondervraging, verbannen
70