De duinzoom bij Renesse
een bijzonder landschap
Peter van der Aart
De kustduinen behoren tot de meest waardevolle natuurgebieden van Nederland.
Wonder boven wonder zijn de Nederlandse duingebieden, hoewel hier en daar sterk
bedreigd door recreatie en waterwinning, nog steeds bijzonder waardevol en over het
algemeen goed bewaard gebleven. De Belgische toeristen die onze duinen bezoeken
zijn altijd zeer onder de indruk van de uitgestrektheid en de gaafheid van onze duinge
bieden; geen hotels op de zeereep en geen villaparken in het duin. Met doorsnijding
door wegen, fiets- en ruiterpaden wordt grote terughoudendheid betracht. De planolo
gische bescherming van het Nederlandse duingebied is bijzonder sterk. De belangrijk
ste redenen hiervoor waren in het verleden niet eens zozeer de natuurwaarden maar
vooral de functie als zeewering en die van de drinkwatervoorziening.
Nu natuur in Nederland zeer schaars aan het
worden is, winnen de duinen aan natuurweten
schappelijke betekenis. Globaal genomen kan
men een duingebied onderverdelen in het
strand, de zeereep, de buitenduinen, de mid
denduinen. de binnenduinen en de binnen-
duinzoom. Met name het laatste gebiedstype is
intensief door de mens gebruikt in het verleden
en daarmee ook sterk bedreigd. Bijna nergens
langs de Nederlandse kust is de duinzoom nog
ongeschonden aanwezig. De duinzomen zijn
meestal vergraven tol bollenland, bebouwd of
op zijn gunstigst veranderd in de parkachtige
tuinen van landgoederen die in grote getalen in
de 18een 19e eeuw werden aangelegd in de bin-
nenduinrand. Een van de meest oorspronkelij
ke duinzoomlandschappen binnen Nederland
wordt aangetroffen op Schouwen.
De duinzoom vormt de overgang van het
duin in engere zin naar het achtergelegen pol
derland. De duinzoom is zo bijzonder omdat
het een ecoloon is, d.w.z. een grensbiotoop. De
duinzoom vormt voor een groot aantal orga
nismen het leefgebied tussen hel duin en de er
achtergelegen polders. De duinzoom heeft een
plantengroei die sterk afwijkt van de meer zee
waarts gelegen duinen. De ontkalking.de accu
mulatie van humus en de afwezigheid van zee
zout in de wind (salt-spray)zijn hier de oorzaak
van. De Duinzoom wordt vooral gekenmerkt
door een rijke struweel vorming en de aanwe
zigheidvan zoetdrangwater uit het duin. Duin-
rellen* en duinbeken stromen via de duinzoom
af naar de er achter gelegen polders. De helde
re duinreken en duinbeken zijn door de water-
onttrekking in het duin en de diepe onderbe
maling van de aangrenzende polders nagenoeg
overal verdwenen. Met het verdwijnen van
deze typische duinstroompjes zijn ook de bij
behorende organismen verdwenen zoals de
watersalamanders, typische waterkevers en
waterspinnen. Ook de vissende ijsvogels die
vanuit de overhangende Elzen in het heldere
water van duinbeken hun prooi makkelijk
konden vinden zijn een grote zeldzaamheid ge
worden. De binnenduinrand is eveneens van
groot belang voor de noord-west Atlantische
vogeltrekroute.Tijdens de vogeltrek fourage-
ren talloze vogels op de besdragende struiken
die in het duingebied te vinden zijn. Vlier, Li
guster, Hondsroos en Egelantier, Duindoorn
en andere bessen worden massaal gegeten net
als de zaden van Eisen Berk in de binnenduin
rand. De bessen en zaden die worden gegeten
komen met wat mest weer op de grond terecht.
Duindoornzaden kiemen zelfs alleen maar als
ze een vogelmaag zijn gepasseerd. Hel maag
zuur maakt de zaadhuid geschikt voor het op
nemen van water. Je zou kunnen zeggen dat
trekvogelsin het duin hun eigen ge wassen zaai
en. Wat dat betreft zijn trekvogels net boeren
86
duinrellen zijn vergraven duinbeken