Groene archieven en een bezoek aan
de vogelhillen in 1933
Frans Beekman
Sinds enige tijd worden in het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland in Zierikzee de
archieven bewaard van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie, afdeling
Schouwen (1934-1995) en van de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland (1949-
1993). In het nu volgend artikel wil ik daar aandacht voor vragen en ook een ongepubli
ceerd verhaal van Rykel ten Kate alsnog in druk laten verschijnen.
Een nieuw lliema in de geschiedenis en de bio
logie is de 'groene geschiedenis'. Hierin worden
vragen gesteld naar het ontstaan van de natuur-en
milieubeweging, het verloop van allerlei acties die
politieke besluiten hebben beïnvloed en naar de
natuurlijke historie van bepaalde gebieden. Over
'groene geschiedenis' werd vorig jaar in Zierikzee
een geslaagde ZVU-cursus gegeven. De organi
satorische ontwikkeling van de NJN en de Vogel
wacht zal sommigen ook interesseren. Wat is er
zoal bewaard gebleven?
NJN
In de oorlogsjaren 1940-1945 bleef de NJN als
neutrale jeugdbeweging bestaan en trok vele
leden. Diverse natuurlogboeken uit 1942 tot 1945
van Wim van der Ploeg en Adri van Tooren bleven
bewaard. Ook uit de jaren voor de oorlog vindt
men veel excursieverslagen en heel belangrijk is
het verslag van NJN-zomerkamp uit 1938. Uit
later tijd zijn er logboeken uit 1962 tot 1974.rap-
porten over terreinen van Staatsbosbeheer en
over de flora en fauna van het Slotbos bij Haam
stede in 1972.
De oude vogelwaarnemingen zijn verwerkt in
het boek 'De vogels van Schouwen-Duiveland'
(1986). Opvallend was de aandacht van de NJN
voor terreinen met afwisselende milieus, zoals de
Koudekerkse lnlaag.de binnenduinen en de Wil
dernis bij Brouwershaven. Het meest bezocht
waren de Verklikkerduinen.
De botanische rijkdom van die landschappen
komt mede door de geleidelijke overgangen van
zout naar zoet. klei naar zand of hoog naar laag die
daar voorkomen. We noemen die geleidelijke
overgangen tegenwoordig gradiënten.
Het NJN-archief in Zierikzee beslaat vier
o
dozen ofwel een halve meter.
Alle strandwaarnemingen zijn te vinden in het
zogenaamd CS-systeem van de Strandwerkge
meenschap van de KNNV.NJN en JNM dal wordt
bewaard in Leiden en thans bijna geheel gedigita
liseerd is. Voor Schouwen kom ik in het SWG-ar-
chief zeer veel waarnemingen tegen van Jacob
Viergever en Frans Jansen.
Natuur- en Vogelwacht
Het archief van 'de Vogelwacht' is vooral een
bestuursarchief. De besluitvorming is door de
jaren goed te volgen. Van de verschillende acties,
zoals de weg door de Domeinen, de weg door de
Schelphoek en de randweg Renesse zijn de dis
cussies vastgelegd in notulen.
Ook allerlei papieren van Nico Lysen over na-
tuurgidsen. controleurs Vogelwet en natuurbe
scherming zitten in dit archief. Veel rapporten
over natuur en ruimtelijke ordening in Zeeland
uit de jaren '80 van de 20ste eeuw bevinden zich
eveneens in het archief. Interessant zijn de vroege
lijsten van broedvogels, trekkers en dwaalgasten
op Schouwen-Duiveland uit 1958, 1964 en 1967
met de correspondentie daarover. Het zijn de
voorlopers van de avifauna van 1986.
Van de werkgroepen Jeugdvogelwacht en
Schoolbiologie is het nodige te vinden. Er is een
briefje van de bekende Dr. Jac.P.Thijsse over Bij
enorchissen bewaard gebleven.
Het belangrijkst is natuurlijk de complete ver
zameling van het tijdschrift Sterna 1956-nu) dat
ook op het Gemeentearchief is in te zien. Het ar
chief van de Vogelwacht zit in tien dozen of 1.25
meter.
Behalve het archief van 'de Vogelwacht' is het
