Gezicht op Eikerzee (1946)
Deze keer laat ik een foto zien van het polderlandschap op Schouwen. Het was natuurlijk
even puzzelen waar de fotograaf had gestaan. Uiteraard op een dijk, want dan zie je
meer van het land. Een onverhard weggetje onderlangs de dijk komt meer voor. De dijk
blijkt de zeewering tussen West Repart en Oost Repart tussen Renesse en Scharendijke
te zijn, precies op het punt waar tegenwoordig de Brouwersdam begint en Rijksweg 57
breed en machtig Schouwen binnenkomt. West Repart bestaat niet meer, Oost Repart
met het Koepeltje nog wel. Het kerkje van Eikerzee aan de horizon staat er niet meer, het
werd in 1959 afgebroken..
Ooit liepen de smalle duinen aan de noordkant
van Schouwen tot bij Scharendijke en zelfs nog
verder richting Den Osse. Die duinen sloegen
vaak door, want de geul van het Brouwershavense
Gat liep hier vlak onder de kust en knaagde aan
het land. De dijk op de foto is in 1608 als inlaagdijk
aangelegd. Na een eeuw van kustproblemen liep
in 1698 de inlaag voorgoed onder. Op het huidige
strandje sta je dus in feite in de inlaag uit 1608. De
stukjes dijk West en Oost Repart zijn restanten of
nollen van de ooit tot stuifdijk versterkte duinen.
Opvallend in de oude polders was vroeger de af
wisseling van bouwland en grasland. De koeien
die daar liepen zorgden niet alleen voor melk,
maar ook voor mest die op de tarweakkers hard
nodig was. Bovendien werd die mest op het boom
loze eiland wel als brandstof gebruikt. Een oud
rijmpje zegt: "Schouwen is een goed land, de koei
en geven boteren schijten er de brand". De afwis
seling van akkers en weilanden (met drinkput
ten!), die functioneel was voor de gemengde
boerenbedrijven, zorgde voor een gevarieerd
landschap. Er lag nog steeds de middeleeuwse
verkaveling.
Het gebied van de foto tussen Renesse en Scha
rendijke is wat jonger dan de rest van polder Schou
wen en ligt ook wat hoger, namelijk 0 tot 1 meter
NAP. Daar overheerst het bouwland. De nazomer-
zon werpt schaduwen van de opgeschoten Elzen
over het weggetje, dat niet meer is dan een karren
spoor. Op het land zien we bonenruiters.
Dit gevarieerde landschap had een grote aan
trekkingskracht voor vogels. Op zoek naar vogels
als Tureluur, Kluut, Kievit, Grutto en Scholekster
kwamen 70 jaar geleden leden van de Nederland
se Jeugdbond voor Natuurstudie naar Schouwen
en zij waren verrukt over het landschap dat ze
zagen. De jonge bioloog Jan Joost ter Pelkwijk
(omgekomen in de Slag op de Javazee in 1942)
verwoordde het als volgt: "Van boven gezien lijkt
het land wel wat op een hors d'oeuvreschaal. Hek
jes en heggetjes, wegen en dijken, slooten en
boschjes deelen het land in tallooze kleine stukjes.
Het is als de achtergrond van een oudvlaamsch
schilderij vol afwisseling en ieder plekje heeft zijn
eigen bekoring" (Kampboekje NJN 1934).
Het is de vraag of de Schouwse natuurliefheb
bers die horsd'oeuvreschaal en het oudvlaamse
schilderij van de Haagse student uit een gegoede
familie meteen voor ogen zagen. Zij kenden in
ieder geval de polders goed en konden zich van
daaruit die schaal met gevarieerde koude hapjes
wel weer voorstellen
Tenslotte nog iets dat mij ook opvalt bij deze
foto. Alles wat boven de dijk uitsteekt, zoals een
bosje bij een boerderij, een kerktoren of een
molen, had vroeger een betekenis voor de scheep
vaart. Bij het binnenvaren van de gevaarlijke zee
gaten met hun veranderende geulen en zandpla
ten had de zeeman naast de zeekaart een
uitvoerige gedrukte beschrijving, waarin we de
objecten op het land tegenkomen. Zo staat in het
boekje bij de zeekaart uit 1869 dat men om de
10de zwarte ton in het Brouwershavense Gat te
vinden. "Eikerzee in het westeinde der boomen
van Van der Bout "op één lijn moet zien.
Het maken van een foto van het landschap
duidt op belangstelling daarvoor van bezoekers.
Dergelijke ansichtkaarten kom je nu niet meer
tegen op Schouwen-Duiveland, wel op Texel.
Welke fotohandelaar durft een mooie serie te
maken van de Schouwse landschappen, inclusief
het nieuwe Prunje-gebied?
Frans Beekman
66
