Whale watching aan het havenhoofd
Gijs van den Ende
In de eerste helft van de vorige eeuw kon je vanaf het Havenhoofd in Zierikzee regelmatig
Bruinvissen waarnemen. Oudere Zierikzeënaars kunnen je vertellen dat ze "voor de oorlog" speci
aal naar het hoofd wandelden om daar naar deze kleine tandwalvissen te gaan kijken. In de jaren
50 en 60 kwam daar een einde aan. Door het veelvuldige gebruik van pesticiden nam de stand van
de Bruinvis in de Nederlandse wateren, maar ook daarbuiten, drastisch af. De enige
Bruinviswaarnemingen die ik me uit die tijd weet te herinneren zijn vondsten van aangespoelde
dode dieren op het strand tussen Scharendijke en Renesse in de zomers van 1955 en '56. Levende
dieren zag ik pas veel later in 1998, van tamelijk veraf, tijdens een vaartocht langs de kust van
Wales.
Toen ik in september 1999 met het gezin over de
Oosterscheldekering reed spotte onze jongste
dochter vanuit de auto twee Bruinvissen in de
Hammen. We reden richting Zierikzee en zijn toen
gelijk van de N57 afgegaan en secundair teruggere
den naar de damaanzet om goed over het water uit
te kunnen kijken en de Bruinvissen beter te kun
nen zien. Helaas zwommen ze nogal ver van de
kant af maar toch genoten we van hun aanwezig
heid: regelmatig kwamen ze achter elkaar met de
rug boven water zodat je de kleine driehoekige
rugvin goed kon zien en af en toe kwam een staart
uit het water. In veldgidsen staat dat als ze opdui
ken om te ademen, ze dat in een rustige vloeiende
beweging doen zoals die van een draaiend wiel. Die
opmerking klopt heel goed!
Twee jaar geleden hoorde ik vertellen dat zei
lers tijdens het in- of uitvaren van de haven van
Zierikzee vaak Bruinvissen zagen. Dus gingen we,
het was een bijna windstille heldere avond in ok
tober, zelf eens kijken, niet met een boot maar te
voet. Vrijwel direct bij aankomst op het haven
hoofd zagen we al twee Bruinvissen vrij dicht
onder de kant in het daar altijd flink stromende
water rustig heen en weer zwemmen. Ze waren
soms zo dichtbij dat we tijdens het opduiken het
uitblazen van de adem door het blaasgat heel
goed konden horen. Bruinvissen springen zelden
helemaal uit het water en dat deden ze die avond -
helaas - ook niet. Wel zagen we dat een enkele
maal een Bruinvis wat hoger uit het water kwam
om te ademen en dan niet meteen weer onder
dook maar een soort "schuiver" aan de opper
vlakte maakte.Tijdenszo'n schuiver waren soms
de grijze flank en soms ook een flipper te zien. We
bleven meer dan een uur gefascineerd naar de -
het bleken er vier te zijn - Bruinvissen kijken. De
zon was aan het ondergaan en het vrijwel rimpel
loze water weerspiegelde het zuurstokroze licht
daarvan. Boven de Kurkenol kwam de bijna volle
maan net boven de horizon. Dat was nog eens na
tuurbeleving!
In 2006 gingen we een paar keer tevergeefs naar
het havenhoofd om Bruinvissen te spotten. Wel
vonden we in juli aan de zeedijk bij Prommelsluis
een dood onvolwassen exemplaar. Die zomer
schijnt er tamelijk veel sterfte onder Bruinvissen
te zijn geweest. Dit jaarzijn we maar één keer naar
het havenhoofd geweest. Dat was begin oktober,
een zonnige najaarsdag met weinig wind. En ja
hoor, er lieten zich twee dieren zien. Helaas dit
keer nogal ver uit de kant, maar ook deze keer was
dat weer een bijzondere ervaring.
Bruinvis. (Phocoenaphocoenci)
Lengte: 1.35-1.80m.
Gewicht: tot 75 kg.
Draagtijd: 11 maanden
Voedsel: Vnl.vis,somsinktvis
Leeftijd: tot 20 jaar.
Voorkomen: Enige Nederlandse inheemse walvisachti
ge. Leeft in relatief ondiepe kustwateren en
zwemt het meest van alle walvisachtigen ri
vieren op.
Literatuur
Lange. R, et al. 1994. Zoogdieren van West-Europa.
KNNV-uitgeverij Utrecht
Cresswell G.& Walker D. 2001Whales and Dolphins
of the European Atlantic. WILD Guides,Ltd. Old Basing
England
Peet, G et al, 1992. Bruinvissen, Dolfijnen en Walvissen
van de Noordzee .M&P-uitgeverij. Weert.
70
