De tuin als onkruidreservaat
Kees de Kraker
Vogelbescherming is met enkele andere organisaties zoals de Vlinderstichting een actie begonnen
onder de noemer Tuinreservaten. Alle tuintjes bij elkaar beslaan een flink oppervlak en voor vogels,
insecten en andere dieren kunnen tuinen een belangrijk toevluchtsoord vormen.
Al in een verder verleden werden veel moestuinen omgezet in siertuinen met gazon, bloemperken
en struiken, maar de laatste decennia maakten bloemen en struiken plaats voor tegels, bestrating
en houten schuttingen. Het motto van Tuinreservaten luidt dan ook: Stop het stenen tijdperk!
Tuinen vormen een niet onbelangrijke habitat voor wilde planten. Nogal wat akkeronkruiden von
den een onderkomen in deze omgeving waar vaker de schoffel dan de gifspuit wordt gehanteerd.
Tuinlijstje
Zelf beleef ik al jaren plezier aan een tuin die
voor meer dan de helft uit moestuin bestaat met
wat fruitbomen en kleinfruit, deels omzoomd met
een buxusheg. Verder is er een gazon met wat
randplanten.
Het verwijderen van onkruid is een belangrijke
activiteit in een moestuin. Bij het vele wieden en
schoffelen van al die ongewenste plantjes leer je
de meest voorkomende soorten en hun eigen
schappen goed kennen. Al naar gelang de hoe
veelheid werk die ze verschaffen worden sommi
gen soorten meer gehaat dan anderen en planten
met mooie bloemen wat minder fanatiek bestre
den dan degenen met een weinig opvallende
bloeiwijze.
Het leek mij aardig om eens een tuinlijstje te
maken.Tot hoeveel soorten kom je? Er zijn nogal
wat mensen die dat voor vogels doen en daarbij
tot een respectabel aantal weten te komen. Daar
bij worden overvliegende soorten dikwijls ook
meegeteld,maar in dat opzicht valt er met onkrui
den weinig te smokkelen. Het leuke van lijstjes is
datje daardoor beter en met andere ogen gaat kij
ken en zodoende ook meer plezier in die onkrui
den krijgt Het bleek niet eens zo moeilijk om aan
100 soorten te komen (zie Tabel), al kun je daarbij
verschil maken tussen onkruiden en echte wilde
planten. Onkruid is in feite alles wat spontaan op
komt op een plaats waar het niet gewenst is, inclu
sief de aardappels uit een vorige teelt,pompoenen
en tomaten.
Akkeronkruiden
Mijn vader was boer in Zeeuws-Vlaanderen
waar hij op een kleine 20 hectare jaarlijks meer
dan tien verschillende gewassen teelde. De che
mische onkruidbestrijding was in de vijftiger en
zestiger jaren nog niet zo effectief als tegenwoor
dig, met als gevolg dat de zomervakanties van mij
en m'n broers voornamelijk wiedend werden
doorgebracht. Karrenvrachten aan "stekels, bos-
tebeiers, melkriet, rooie en witte rotsen, winde,
wilde wissen, dokken, dauwkolen, stinkende
munte, stinkende kamille, dubbeltjeskruud,
strekhos, vèrkenshos, oenderdèrm en zeekebed
den", zoals ze in het plaatselijk dialekt genoemd
werden, zijn door ons uit de gewassen verwijderd.
Anders dan bij het natuurbeheer zijn de wilde
planten op akkers en in moestuinen niet gewenst.
Ze komen er omdat die open losgemaakte bodem
hun natuurlijke habitat is. Het zijn veelal pionier
soorten die bij een gesloten begroeiing al snel ver
dwijnen. Eeuwenlange teelt van bepaalde gewas
sen als granen, hakvruchten en vlas heeft de
verspreiding van dit soort planten sterk bevor
derd. De laatste honderd jaar is het aantal soorten
onkruiden op akkers sterk afgenomen. Belangrij
ke oorzaken daarvoor zijn toepassing van andere
teeltwijzen, gebruik van snelgroeiende rassen,
kunstmest, betere zaadschoning, chemische on
kruidbestrijding en de nog steeds doorgaande
schaalvergroting. Nergens vind je zoveel sterk be
dreigde of verdwenen soorten als juist in deze
groep. Meest bedreigd zijn de soorten die aange
past waren aan lang bestaande teelt- en verwer
kingswijzen van een bepaald gewas.
Top 10-lijstje Burgh
Vanwege hun specifieke eisen en het feit dat ze
zo zeldzaam zijn geworden, zul je die bedreigde
soorten niet zo vlug in een tuin aantreffen. Nee, de
42
