Fluitende vrouwen:
de verrassende Roodborst
Ted C.J. Stuijter
Er zijn er onder ons die uiterst onvast slapen. Een cv die aanslaat is al genoeg om uit de slaap te
ontwaken. Of een winterse windvlaag die de dakpannen doet rammelen. Ocharm denk ik dan, hoe
hebben zij het in het voorjaar? Rond half vijf beginnen de Merels en niet te vergeten die schelle
Zanglijsters. Als je een boom vlakbij je slaapkamer hebt staan ben je de pineut! Daar kan geen
dubbelglas tegenop, misschien hoogstens een dubbel glas cognac enkele uren daarvoor?
Herfst en winter
Leden van de vogelwerkgroep zijn uiteraard
goed op de hoogte van de zang van de meeste
soorten. Die kennis komt goed van pas bij de jaar
lijkse broedvogelinventarisatie.
Maar hoe anders is het in de herfst. De voort-
plantings- en opvoedperiode is bij de meeste vo
gelsoorten achter de rug. De vogeltrek is in volle
gang. De uitbundige zang heeft plaatsgemaakt
voor ingetogen 'trekpiepjes'. Veldleeuweriken
zeggen hoogstens 'tsjrp', Vinken 'tjup' en Krams
vogels 'tsjak tsjak'. Ook de meeste van die piepjes
zitten in de hoofden van de leden van de vogel
werkgroep. Staand op de vogeltrekpost Westen-
schouwen worden de meeste vogels op soort ge
bracht door hun geluidjes; 'Boomleeuwerik,
Grote Gele Kwikstaart, Keep, Sijs, IJsgorswordt
er met regelmaat geroepen door iemand, terwijl
er nog geen vogel te zien is.
Heel soms, als het windstil is en het zonnetje
staat in de blauwe lucht, dan wil een merelman
nog wel eens een heel voorzichtig zangetje in de
tuin laten horen. Het is net of hij ver weg zit te zin
gen, maar meestal juist heel dichtbij; hij brabbelt
zo maar een beetje binnenssnavels.
Stadslicht
Toch zijn er wel uitzonderlijke waarnemingen
van zingende vogels in hartje winter. Enige jaren
geleden werd ik uit Middelburg gebeld rond de
Kerst. In het vrij felle licht van een straatlantaren
zong een Zanglijster uit volle borst. Ook een
Meerkoet in de stadsgracht liet zich door een
lichtbron verleiden tot territoriumgeluiden.
Echter, de meeste soorten beginnen toch echt
pas in het voorjaar met zingen. En het zijn in ons
land bijna zonder uitzondering de mannen die dat
doen. Enerzijds zingen ze om een vrouwtje te im
poneren en met haar de voortplanting te regelen.
Anderzijds zingen zij om een territorium af te ba
kenen richting soortgenoten.
De Roodborst
In ons land is het alleen van de Roodborst en in
mindere mate van Winterkoning bekend dat deze
ook gedurende de herfst en winter de zang laat
horen. In het stille bos, park en tuin vallen ze dan
extra op. Laatst sprak ik hierover met Kees de
Kraker. In de herfst hoor je overal Roodborstjes
zingen. Al deze vogels zijn strikt solitair. Zouden
de jonge vogels en de vrouwtjes dan ook allemaal
zingen? Wij kwamen tot de conclusie dat deze
winterzang te maken moest hebben met het afba
kenen van een voedselterritorium. Een gebied
dat een vogel minimaal nodig heeft om de winter
heelhuids door te komen. Vervolgens kwamen we
op het vraagstuk;zo'n voedselterritorium hebben
niet alleen mannelijke Roodborsten nodig, maar
ook vrouwtjes, zouden die dan ook zingen? Dat
leek ons logisch!
Naslag in Cramp (1988) brengt aan het licht dat
ons vermoeden juist is: vrouwelijke roodborsten
zingen ook in de winter. De zang is dan weliswaar
iets zachter, maar de frasen duren wel langer dan
de voorjaarszang. Emancipatie in de vogelwe
reld...!
88
