Het bergje aan de
Heuvelsweg bij Zierikzee
Landschapsfoto
Door Frans Beekman
Op het middenblad van Sterna wordt
telkens een bijzonder landschap van
Schouwen-Duiveland of Goeree-Overflak-
kee getoond. Frans Beekman belicht de
historisch-geografische aspecten van dat
landschap.
In het vlakke polderland van Schouwen-Duiveland valt iedere verhoging op. Anno 1757
heet dit heuveltje 'de eerste berg als men Schouwen ingaat'. In de oude veldboeken staat
altijd 'bergje' of 'berg' geschreven, en niet de later bedachte naam vliedberg of kasteelberg.
Door de eeuwen heen hebben dergelijke kleine heuvels de mensen in Zeeland geboeid.
Het bergje brengt ons duizend jaar terug naar de
onbedijlcte schorren langs de Gouwe. Op die met kre
ken doorsneden zilte weiden graasden honderden
schapen, waarvan de wol in Gent werd verwerkt tot
lakense stoffen. Schouwen was toen een verafgelegen
en woest gebied vergeleken met het al verder ontwik
kelde Vlaanderen. Soms steeg de vloed zo dat de herder
met zijn kudde naar een hoge plek met een houten
keet vluchtte. In het Verdronken Land van Saeftinghe
is dat nu nog te zien. Zo'n kunstmatig heuveltje heette
een stelle of stelberg. Omstreeks 1900 waren er op
Schouwen nog 22 bergjes bekend, en op Duiveland
10, terwijl er in elk van deze oudste polders vijf voor
beelden echt te zien waren. Door later onderzoek in
de archieven weten we dat er ooit wel 60 bergen op
Schouwen-Duiveland lagen. Een aantal stelbergen is in
de twaalfde of dertiende eeuw opgehoogd en voorzien
van een houten verdedigingstoren. Na afbraak resteerde
een aanzienlijk hogere berg. De hoogste in Zeeland
ligt in Wemeldinge en meet bijna 11 meter. Het bergje
van de foto is iets meer dan 3 meter hoog en heeft een
doorsnee van 35 meter, op de vlakke bovenkant is dat
7,5 meter. Voor de Herverkaveling lag de berg naast het
kruispunt Jannistenweg en Oudeweg naar Kerkwerve,
nu ligt het westelijk van de Heuvelsweg.
Het bergje is nooit verhoogd en laat een stelberg van
vóór de bedijking zien. Ook bij Scharendijke is zo'n
bergje bewaard gebleven. Het is opvallend dat op oude
landkaarten van Schouwen-Duiveland uit de zeven
tiende en achttiende eeuw de bergjes als molshoop
staan aangeduid. Ze vormden toen al een opvallend
landschapselement en ook leefde het besef dat je erop
kon vluchten. Er bestaat een aardige foto van Rykel
ten Kate uit 1953, waar een man op deze heuvel staat,
omringd door het stormvloedwater. Door de golfslag
was het bergje onder de top afgekalfd en is daarna een
halve meter grond opgebracht. Momenteel ligt vóór de
berg een drinkpoel die vermoedelijk eind negentiende
eeuw is gegraven. Het grasland met bergje en poel is
ongeveeer een halve hectare groot. Het valt sterk op te
midden van uitgestrekt akkerland met mais. In verband
met het behoud is het scheuren van het grasland niet
toegestaan. Het bergje aan de Heuvelsweg is gelukkig
gespaard bij de Herverkaveling in de jaren vijftig van
de vorige eeuw, het is een beschermd archeologisch
monument. De koeien van Willem Bolijn staan er rustig
te grazen. Deze eigenaar van het perceel verdient onze
waardering voor zijn beheer!
