De kreek 't Paardengat
bij Herkingen
Landschapsfoto
Door Frans Beekman
Op het middenblad van Sterna wordt
telkens een bijzonder landschap van
Schouwen-Duiveland of Goeree-Overflak-
kee getoond. Frans Beekman belicht de
historisch-geografische aspecten van dat
landschap.
't Paardengat op Flakkee is een van de vele kreken op Goeree-Overflakkee, waarvan er
wel een 15-tal is aan te wijzen. Op Schouwen-Duiveland liggen veel minder kreken en gaat
het vooral om inbraken, zoals nog in 1953 bij Ouwerkerk en de Schelphoek. Alleen de
Geule tussen Viane en Oosterland op Duiveland is te vergelijken met de Flakkeese kreken.
Waarom is Goeree-Overflakkee zo'n 'kreken-eiland'? De verklaring is te vinden in de geolo
gische geschiedenis, gevolgd door de inpolderingen in de Late Middeleeuwen.
De bedijking van Schouwen, Duiveland en Dreischor
vond al plaats in het midden van de 12de eeuw, terwijl
dat op Flakkee pas zou beginnen in de 15de eeuw met
de polder Dirksland. Dat is maar liefst een tijdsver
schil van bijna drie eeuwen! Achter de aaneengesloten
duinkust van Westvoorne of Goeree met Oostvoorne
lag tot ver in de Middeleeuwen een veengebied. Pas na
het ontstaan van de Grevelingen en het Haringvliet in
de 12de/13de eeuw werd dit veen aangetast door grote
en kleine kreken, die later ook zeeklei afzetten. Deze
'voortvretende inbraak' schoof met een tempo van 35
km per eeuw naar het oosten op. Uiteindelijk lag er een
getijdenlandschap van hoogopgeslibde schorren of gor
zen, slikken en vele geulen met zandplaten. De oudste
ringpolders, zoals Dirksland (1416), Oude Tonge (1438)
en Sommelsdijk (1465) hadden een groot voorland
als buffer tegen stormvloedwater. Het gebied tussen
Dirksland en Sommelsdijk werd in 1480 als polder De
Oude Plaat bedijkt. Zuidelijk daarvan lagen slikken met
een 6 km lange kreek en langs de Grevelingen bevonden
zich de polders Herkingen (1420) en Battenoord (1455).
In 1505 bedijkte men de tussenliggende slikken met
lange kreek als polder Klinkerland en in 1532 volgde
polder St. Elisabeth.
De deels dichtgeslibde geul bleef in deze nieuwe pol
ders liggen en kreeg de namen 't Paardengat en Oude
Dee of Klaasjeswater. Was hier ooit een paard in een
slikkig gat weggezakt?
Met deze kennis in het achterhoofd bekijken we de
kleurenfoto van 't Paardengat vanaf de Molendijk ten
noorden van Herkingen. De omgeving van de oude
kreek is doorsneden met sloten om het lage oeverland
te ontwateren en geschikt te houden voor grasland.
Rechts ligt de boerderij Krammerzicht in een beschutte
bebossing. Ook op andere plaatsen is er aanplant van
populieren van zo'n 40 jaar oud te zien. Dat was de
'natuurcompensatie' ten tijde van de ruilverkaveling.
Bos wordt immers nog steeds meer als natuur gezien
dan een originele kreek met eenden, meeuwen en stelt
lopers.Aan de horizon staan de forse windmolens op de
Klinkerlandse Zeedijk langs de Grevelingen. In dit weid
se landschap met prachtige wolken vallen ze enigszins
weg. Bij de beoordeling van deze nieuwe landschapsele
menten botsen de ideeën over een duurzaam milieu en
behoud van het cultuurlandschap. Het is te verwachten
dat er veel meer windturbines in Nederland zullen
komen. We zullen daar aan moeten wennen, maar tege
lijk zeg ik dat ze niet overal moeten staan.
15
