Over zwartgekopte
grasmussen en
andere eikels
Vogelnamen
Carel Fabritius (1622-1654). Het puttertje/The goldfinch 1654
Inleiding
In de novelle Utz van Bruce Chatwin las ik dat er drie-
teenmeeuwen cirkelen boven de Vltava in het centrum
van Praag. Ik las het boek uit, maar was eigenlijk
alleen nog benieuwd of Chatwin over die meeuwen
nog meer zou vertellen. Later constateerde ik in de
Engelse versie dat de vertaler, terecht, de naam van
de vogelsoort niet had aangepast hoewel de Tsjechi
sche hoofdstad een ongewone plek is voor deze aan
zee gebonden meeuwensoort. Zeemeeuwen vliegen
regelmatig in romans rond en er is waarschijnlijk geen
bekendere meeuw dan Jonathan Livingston Zeemeeuw
(Richard Bach 1979). Maar, hoe poëtisch het ook mag
klinken, zeemeeuw is slechts een verzamelnaam. Als
soort bestaat deze meeuw niet.
Vertaalde vogelnamen
Wat een spraakverwarring zou er ontstaan zonder de
wetenschappelijke namen! Iedereen kent de roodborst
(Erithacus rubecula). Zijn Engelse naam luidt robin.
Laat u echter niet (meer) misleiden door roodborstjes
die in vertalingen uit het Amerikaans misschien tegen
besneeuwde ramen tikken. De American robin (Turdus
migratorius) is een lijsterachtige die in Amerika robin
heet, zonder toevoeging. In Europa heet deze dwaalgast
roodborstlijster. Er zijn natuurlijk ook namen die geen
enkel probleem opleveren. Veldgidsen over de vogels
van Noord-Amerika bevatten enkele pagina's met spar-
rows (=mussen). Toen rond 1850 de huismus in Noord-
Amerika geïntroduceerd werd, behield Passer domesti-
cus gewoon zijn Engelse naam: house sparrow.
Vogelnamen leiden regelmatig tot verwar
ring. Dat bleek onlangs weer bij de Neder
landstalige wereldpremière van Het puttertje
van Donna Tartt, het boek met op de cover
een afbeelding van het bekende schilderij
van Fabritius. Op The Goldfinchde Engelse
uitgave van het boek, prijkt dezelfde afbeel
ding. Dat leidt in Amerika wellicht tot verba
zing want de goldfinch is een knalgeel
vogeltje dat volledigheidshalve American
goldfinch (Spinus tristis) wordt genoemd. D
putter (Carduelis carduelis) werd in de ne
gentiende eeuw in Amerika geïntroduceerd
en heet daar om die reden European gold
finch. Om de zaak niet nog ingewikkelder te
maken, laat ik de goudvink (Pyrrhula pyrrhu
la) hier buiten beschouwing, maar niet zon
der te vermelden dat de American goldfinch
in het Nederlands goudsijs heet.
12
