Haven de Val bij Zierikzee
Heden Verleden
Tekst en foto's: Kees de Kraker
In de nieuwe rubriek Heden Verleden
verkent Kees de Kraker ter plaatse de
omgeving van een door hem gekozen
plek op of rond Schouwen-Duiveland of
Goeree-Overflakkee mede aan de hand
van twee foto's op de middenpagina. Het
heden krijgt daarbij meer kleur en bete
kenis door het verleden.
Haven de Val bij Zierikzee is zo'n plekje dat veel mensen kennen van het voorbijrijden
wanneer je over de Zeelandbrug gaat. Omdat het opletten is met een bocht in de weg, geen
overzicht bij de dijkovergang en auto's die willen afslaan naar het parkeerterrein bij het
restaurant, zie je er meestal niet veel van.
De Val heeft ook nog een aantal jaren (1958-1965) dienst
gedaan als veerhaven voor de verbinding Zierikzee-Katse
Veer en later Zierikzee-Kats. Voor die tijd meerde de veer
boot altijd af aan het Luitje bij het bolwerk in Zierikzee.
Met het toenemend verkeer bleek een brug de beste oplos
sing om het eiland met de rest van Zeeland te verbinden.
De Zeelandbrug en de Grevelingendam kwamen beide in
1965 gereed, waardoor Schouwen-Duiveland nu al 50 jaar
geen echt eiland meer is.
De Val ligt in de uiterste zuidoosthoek van de Polder
Schouwen, daar waar vroeger de Gouwe Schouwen en
Duiveland van elkaar scheidde. Bij die wat vooruitste
kende hoek werd de vooroever door de ebstroom voort
durend uitgehold. Een diepe geul vlakbij een dijk is een
riskante situatie die in het verleden vaak tot een dijkval
leidde. Om het risico op overstroming te beperken werd
op dit soort locaties iets meer binnenwaarts een tweede
dijk, de inlaagdijk, gelegd. Op de Hattingakaart (1752)
zien we een situatie waarop de inlaagdijk die in 1722
was aangelegd, de buitendijk is geworden. Een nieuwe
inlaagdijk verder landinwaarts was toen nog niet aange
legd. Dat is enkele jaren later wel gebeurd (1763-1764)
en niet voor niets, zo blijkt uit het ontstaan van de Val
in 1783. De Inlaagdijk 1722 is wel altijd de buitendijk
gebleven, meer land heeft men hier sindsdien niet hoe
ven prijs te geven. Behalve de Val dan, die in het ooste
lijk deel van de Zuidhoekinlagen lag.
Een dijkval gebeurt op een plek waar een met water ver
zadigde zandige ondergrond instabiel wordt. Wanneer bij
afgaand water de tegendruk van het zeewater wegvalt,
begint de ondergrond te vloeien en verdwijnt deze met
het daarop rustende dijkgedeelte in de aangrenzende
geul. Zo kan er zomaar ineens een behoorlijk breed en
diep gat ontstaan. Snel weer ophogen is vanwege de diep
te en de instabiele ondergrond vaak riskant en daarom
wordt bij reparatie de dijk doorgaans iets naar achteren
gelegd of op een andere plaats kortgesloten. Dat laatste
is bij de Val gebeurd door een dwarsdijk in de inlaag te
leggen.
Dijkvallen kwamen veel voor. Zodoende zijn er in het
Deltagebied heel wat plekjes die De Val werden genoemd.
Ook ten westen van Ouddorp bij de Preekhilpolder ligt
een vergelijkbare De Val als bij Zierikzee. Vanwege de
al snel dieper wordende doorgang en ligging aan dieper
water vormde zo'n buitengedijkt hoekje een beschutte
ligplaats voor schepen die bij slecht weer als vluchthaven
gebruikt kon worden.
cJi o a w o ji
Omgeving Zierikzee in 1912. Detail topografische kaart 1914.
