Johannes Goedaert
Fijnschilder en
Entomoloog
Door Jan Baks
In 2017 is het 400 jaar geleden dat Johannes Goed
aert in Middelburg werd geboren. Hij was fijnschilder
en bestudeerde het leven van vele insecten. Het lijkt
nu vanzelfsprekend, maar in de 17e eeuw dachten de
geleerden aanvankelijk dat insecten spontaan, door
rotting, konden ontstaan. De gedaanteverwisseling van
rups tot pop en vlinder was nog niet bekend. Goed
aert deed ruim dertig jaar onderzoek en ontdekte op
die manier de wonderlijke ontwikkelingen in het leven
van vlinders en andere insecten. Bovendien legde hij
de verschillende stadia vast in tekeningen. Vanaf 1660
zijn er drie fraai geïllustreerde publicaties uitgegeven
met zijn bevindingen onder de titel "Metamorpho
sis Naturalis". We kunnen dan ook wel zeggen, dat
deze bewoner van Middelburg de grondlegger is van
de insectenkunde, de entomologie. Dit is des te meer
bijzonder, omdat hij geen academische opleiding had
gevolgd: hij verzamelde zijn kennis geheel door ei
gen waarnemingen, ofwel "Uyt eygen ervarentheyd".
In zijn tijd werd hij wel op waarde geschat. Dat bleek
toen de Staten van Zeeland hem een bedrag schonken
om de publicatie van zijn boek mogelijk te maken. Door
deze publicatie is de bekendheid van deze Zeeuw duide
lijk toegenomen.
Tegelijk met de opening van een tentoonstelling over
zijn werk in het Zeeuws Museum verscheen het boek
"Johannes Goedaert Fijnschilder en Entomoloog", sa
mengesteld door Kees Beaart. Het bevat een hoofdstuk
over zijn schilderkunst met een aantal fraai gekleurde
afbeeldingen, een hoofdstuk over de tijd waarin hij leef
de en een met etsen die insecten die hij bestudeerde tot
onderwerp hebben. Sommige afbeeldingen bevatten ook
sluipwespen. Door zijn observaties ontdekte Goedaert
dat er uit sommige rupsen die verpopten geen vlinders
kwamen, maar vliegen. Daar was hij heel verbaasd over.
Meer dan vijftig jaar later kwam men erachter dat sluip-
westen eitjes kunnen leggen in een rups of een pop.
Het is een mooi uitgevoerd boek, maar als je naar de
omslag kijkt word je wel een beetje op het verkeerde
been gezet. Het ziet eruit alsof het een eenvoudig
vlinderboekje is, maar niets is minder waar. Bij het
openslaan ontdek je al gauw de waarde van dit fijn geïl
lustreerde boek met goed gedocumenteerde kennis over
vlinders en andere insecten.
Wel is het jammer, dat de kleuren van de dagpauwoog
die op de voorkant staat niet overeen komen met de
werkelijkheid. In het boek staat een schilderij van een
collega-schilder (blz.48), waarop deze vlinder wel in de
juiste kleuren is afgebeeld. Het zou beter zijn geweest
als een van de omslagen van de originele Metamorpho
sis was gebruikt. Hiervan staan fraaie voorbeelden af
gedrukt in het boek. Dat zou meer recht hebben gedaan
aan de inhoud.
De tentoonstelling "Uyt eygen ervarentheyd" in het Zeeuws Museum te Middelburg is nog t/m 29 oktober te
bezoeken. Zij is gewijd aan het levenswerk van Johannes Goedaert, een Zeeuw om trots op te zijn. De prijs van
het boek bedraagt 17,50.
Egnj Qw
r Jo.VN^TS GOEi)AilTluS
4 Ticttrr
W GTxTxi"
r,„
32
