OP EEN KIER Door Ted C.J. Sluijter, Natuurmonumenten
Haringvliet
Medewerking Nederland cruciaal
Enkele tientallen vissoorten welke in zout water leven zijn voor het paaien afhankelijk van riviersystemen. Sommige
doen dat in de riviermonding, zoals bot en stekelbaars. Maar andere, zoals de zalm, gaan wel tot in de kleine beken in
de Alpen. Voordat de Deltawerken werden aangelegd hadden deze soorten vrije toegang tot de rivier. Een situatie die
na gereedkomen volledig is veranderd. Vooral de Haringvlietsluizen, een keiharde 'scheiding' tussen zout zeewater en
zoet rivierwater, zijn een vrijwel onneembare vesting. Medewerking van Nederland is in dit verband dus cruciaal om
vissen weer paaimogelijkheden te verschaffen en daarvoor moeten de Haringvlietsluizen op een kier...
Nederland talmt
Alleen al tussen 1989 en 1995 wordt er door de Rijnoeverstaten ruim 13 miljard euro besteed aan het 'Rijnactiepro
gramma'. Terwijl de andere Rijnoeverstaten druk doende zijn, wil het met de Nederlandse wil om de Haringvlietslui
zen visvriendelijker te bedienen niet bepaald vlotten. Maar na ca. 25 jaar politieke discussies en evenveel 'polderen'
is het in het najaar van 2018 dan eindelijk zover: de sluizen gaan op een kier! Een aantal organisaties wil dit moment
aangrijpen om het Haringvliet als waterbekken verder te verbeteren wat betreft de natuurkwaliteit en de beleefmoge-
lijkheden (vergeef me deze term...). Er wordt een plan ingediend bij het Droomfonds van de Nationale Postcodeloterij
en dit plan wordt in 2015 gehonoreerd! Er komt 13,5 miljoen euro beschikbaar.
Droomfonds Haringvliet
Zes organisaties zijn verenigd in deze coalitie: Natuurmonumenten, Sportvisserij Nederland, Ark Natuurontwikkeling,
Staatsbosbeheer, Wereld Natuur Fonds en Vogelbescherming Nederland. Samen stellen zij een zestal deelprojecten op:
1) natuurontwikkeling, 2) bevorderen recreatie, 3) herintroductie van de steur, 4) herstel schelpdierbanken in de mon
ding, 5) in balans brengen beroepsvisserij en 6) monitoring vogel- en vispopulaties. Natuurmonumenten staat samen
met Staatsbosbeheer vooral aan de lat voor de natuurontwikkeling. Wat Natuurmonumenten betreft zal ik drie belang
rijke ambities de revue laten passeren: herinrichten Korendijkse Slikken, aankoop en inrichting van bijna 80 hectare
aan de zuidzijde van het Zuiderdiep en 'make-over' van het Zuiderdiep.
Herinrichting Korendijkse Slikken
Voor de Korendijkse Slikken geldt dat deze vooralsnog niet onder invloed komen te bggen van zout of brak water. Dit
heeft te maken met de garantie van zoetwaterinname ter hoogte van Middelharnis.
Haringvlietsluizen. Foto: Natuurmonumenten, Ferry Siemensma
Het is 1 november 1986. Wereldnieuws die dag: een brand bij chemiefabrikant Sandoz dicht bij bet Zwitserse Basel.
Met het bluswater komt zo'n 20 ton pesticiden in de Rijn. De gevolgen voor het ecosysteem en de vissen in de rivier
zijn dramatisch. Over bonderden kilometers sterven er miljoenen vissen en containers vol worden er afgevoerd. Als
gevolg hiervan komen de bevoegde ministers van de Rijnoeverstaten in 1986 en 1987 bij elkaar en stellen een 'Rijn
actieprogramma' vast. Doelen: terugkeer in de Rijn van verdwenen soorten zoals de zalm; water van de Rijn moet
gebruikt kunnen worden om drinkwater te maken; het riviersediment moet minder schadebjke stoffen bevatten.
18
Tot voor kort lag dit innamepunt bij Scheelhoek. Daar zal als gevolg van De Kier zout water kunnen komen en daar
mee is dat punt ongeschikt geworden. Overigens beeft het gebouwtje van dit voormabge innamepunt op de Scheel
hoek daarmee baar functie Verloren. Natuurmonumenten, bij monde van Jan de Roon, beeft voorgesteld dit gebouw in
te richten als vleermuizen-overwinteringsplaats en welücht bggen hier ook mogelijkheden voor verschillende soorten
zwaluwen.
De Korendijkse Slikken hebben via het Spui een kleine zoetwatergetijdeslag van zo'n 30 cm.. De Slikken zijn door de
afsluiting van het Haringvliet echter vrijwel volledig hoog, en dus droog, komen te liggen De successie is dan ook al
vele decennia aan de gang. Plan is ook hier om een flinke maaiveldverlaging te laten plaatsvinden (tussen de 0,25 en
1,0 m.) over zo'n 80 hectare. Ook worden delen van kreekoevers verflauwd. Er komt ruimte voor pioniervegetatie en
een geleidebjke overgang van land naar water. Het beeld hierbij is laaggelegen rietland, overgaand naar ondiep water
met waterplanten en vervolgens een zone met ondergedoken waterplanten. De kreek behoudt een open verbinding
met bet Haringvhet, zodat bet gebied beschikbaar komt als habitat voor (trek)vissen. Daarnaast zullen de gecre-
eerde flauwe oevers de bestaande oeverafslag van bet gebied sterk tot geheel verminderen. Er ontstaat zodoende een
grotere oppervlakte zoetwatergetijdengebied. Dit zal zowel de voedselzoekende vogels als paaiende en opgroeiende
vissen ten goede komen.
Nieuwe natuur Scheelhoek-Zuid make-over Zuiderdiep
Ten zuidoosten van de Scheelhoek is met geld van het Droomfonds een polder gekocht met een oppervlakte van bijna
80 hectare. Het plan is om van dit gebied een 'Scheelhoekgors' te maken. De eerste schetsen laten de aanleg zien van
enkele kreken met een natuurlijke vorm. Rond de kreken bevinden zich slikken. Hoe diep de ontgravingen worden
is afhankelijk van de beshssing wat er met het waterbeheer gebeurt van het Zuiderdiep. Natuurmonumenten zou,
evenals andere partners, graag zout getij toelaten vanuit de sluis aan de zeezijde van de Haringvbetsluizen. Deze bgt
er reeds en is met tamehjk eenvoudige middelen (oeverbestorting tegen erosie) biervoor te gebruiken. Als deze wens
werkelijkheid wordt dan is de te verwachten natuur niet zo moeilijk te voorspellen. De getijslag op het Zuiderdiep
zal ervoor zorgen dat de te ontgraven slikken buitengewoon interessant worden voor voedselzoekende vogels. Ook in
de directe omgeving van de sluis (Kiekgat) liggen dergelijke kansen. Qua flora lijkt het ook geen lastige voorspelling:
een soortenspectrum dat zoutminnend is met planten als zeeaster, melkkruid enz.. Of deze zoutinlaat werkebjk gaat
gebeuren is sterk afhankelijk van de keuze van Waterschap Hollandse Delta. Die heeft de waterproblematiek van het
Zuiderdiep via de KRW ook op de agenda staan. Echter, een besluit hierover valt pas in het volgende decennium....
19
